Kerry James Marshall strijdt al tientallen jaren tegen de achtergestelde positie van zwarte kunst. Waarom zijn er weinig zwarte mensen te zien op schilderijen? Waar zijn de zwarte kunstenaars in de museumzalen en de kunstgeschiedenis? De schilderijen van Kerry James Marshall zijn een aanklacht tegen discriminatie.
De Amerikaanse schrijver Ralph Ellison schreef in zijn boek ‘Invisible Man’ over een zwarte man, die zich onzichtbaar voelt. Als zwarte Amerikaan wordt zijn individualiteit niet gezien, maar wordt hij alleen beoordeeld op zijn huidskleur. Al zijn ambities worden in de kiem gesmoord. Toen Kerry James Marshall het boek las, herkende hij de positie van de zwarte kunstenaar in de hoofdpersoon. Zwarte kunstschilders worden nauwelijks serieus genomen.
Politieke boodschap
De schilderijen van Kerry James Marshall leggen de positie van zwarte mensen in Amerika pijnlijk bloot. “Better Homes Better Gardens” toont een geidealiseerde wereld, waarin een huizenprojecten voor armen wordt neergezet als de mooiste plek van de stad. De ironie spat van het doek. De arme wijken waarin zwarte Amerikanen opgroeien zijn vaak eerder geassocieerd met hoge criminaliteitscijfers dan met een droomwereld. Iedere Amerikaan zou gelijke kansen moeten hebben, maar is dit ook echt waar?
Soms zijn de werken van Marshall confronterend. Zoals “Souvenir I” waarop een zwarte vrouw te zien is in een woonkamer. Bovenaan het schilderij zijn tientallen zwarte mensen afgebeeld die streden tegen racisme. Zij bereikten niet de grote herdenkingsstatus van Martin Luther King, die samen met de Kennedy’s op een poster aan de muur hangt. Ook dit is weer ironisch. John F. Kennedy was een progressieve president wiens dood veel wordt herdacht, maar hij deed niets tegen rassenscheiding. De echte voorvechters van gelijkheid zijn ondertussen grotendeels in de vergetelheid geraakt.
Zwartheid
In de schilderijen van Kerry James Marshall zijn de personen altijd diep en diep zwart. Hij viert de zwarte huidskleur. Marshall zegt hier zelf over: “De meeste mensen zullen automatisch zeggen: ‘Zwarte mensen zijn niet zwart, ze zijn bruin’. Maar als je de retorische betekenis van zwartheid gebruikt, waarom zou je het dan niet artistiek concreet maken? Dus dat is wat ik doe.’ De schoonheid van het zwarte lichaam benadrukt hij in al zijn schilderijen, die dus tevens symbool zijn voor bruine en getinte mensen.
De ironische titel “Frankenstein” en “Bride of Frankenstein” voor een duo-naaktportret verwijst naar de vele vooroordelen die nog bestaan. Zwarte mensen die als beesten worden behandeld. Denk bijvoorbeeld aan voetballers die worden begroet met oerwoudgeluiden. Of vooroordelen over seksualiteit, zoals de grootte van de penis van de zwarte man. Het racisme van deze vooroordelen is een terugkerend thema in Marshall’s werk.
Kunstgeschiedenis
Kerry James Marshall plaatst zijn schilderijen nadrukkelijk in de kunstgeschiedenis. Veel van zijn schilderijen bevatten verwijzingen naar beroemde witte kunstschilders. Neem nou “Past Times” waarvan de compositie is gebaseerd op Seurat’s “Un dimanche après-midi à l’Île de la Grande jatte”.
Het is Marshall’s aanklacht tegen de ‘witte kunstgeschiedenis’, waarin zwarte kunstenaars grotendeels vergeten zijn. Om te onderstrepen hoe er wordt neergekeken op zwarte kunst, maakte hij een serie schilderijen van zwarte vrouwelijke kunstenaars. In de schilderijen zie je hoe de vrouwen een nummertjes-schilderij inkleuren. Hij laat zien hiermee zien hoe neerbuigend er soms over schilderijen van zwarte kunstenaars wordt gedaan.
Racisme
In het schilderij boven dit artikel schilderde Marshall een onzichtbare witte man en een onzichtbare zwarte man. De boodschap is duidelijk: ondanks dat de zwarte man zichtbaar is, wordt hij niet gezien. De zwarte kunstenaar is onzichtbaar zoals in het boek van Ralph Ellison.
Marshall probeert met zijn schilderijen ‘de Onzichtbare Man’ zichtbaar te maken. Hij vecht tegen racisme en hoopt gelijke kansen voor zwarte kunstenaars te creëeren. De shooting in El Paso deze week laat zien dat racisme en ‘white supremacy’ in de Verenigde Staten nog aan de orde van de dag is. Laten we Kerry James Marshall steunen in zijn strijd! Misschien dat een groot Europees museum eens zou kunnen beginnen met een retrospectief…
Hedendaagse Kunstenaars
Marina Abramovic – El Anatsui – Georg Baselitz – Christian Boltanski – Mark Bradford – Hans Broek – Judy Chicago – Christo – Tacita Dean – Rineke Dijkstra – Olafur Eliasson – Shepard Fairey – Guerilla Girls – Antony Gormley – Philip Guston – Zhang Huan – On Kawara – Natasja Kensmil – William Kentridge – Anselm Kiefer – Edward Kienholz – Jeff Koons – Yayoi Kusama – Kerry James Marshall – Yasuma Morimura – Otobong Nkanga – Chris Ofili – Claes Oldenburg – Trevor Paglen – Marcel Pinas – Neo Rauch – Robert Rauschenberg – Gerhard Richter – Jenny Saville – Richard Serra – Yinka Shonibare – Elias Sime – Robert Smithson – Luc Tuymans – Bill Viola – Kara Walker – Isabella Werkhoven – Kehinde Wiley – Yin Xiuzhen
Beste Jeroen de Baaij,
Onlangs stuurde ik je fanmail in de hoop op een reactie. Die kwam (nog) niet. Nu iets over de Onzichtbare Man. Een paar jaar geleden was er in het Stedelijk een tentoonstelling gewijd aan de foto’s van Jeff Wall. Mijn man en ik waren zo onder de indruk van Invisible Man dat we het boek van Ralph Ellison gingen lezen en daarna nog meer boeken met de titel. Toevallig was ik net bezig alles van Paul Auster te lezen, dus dat kwam goed uit. Zelf schrijf ik ook stukjes. Die staan niet op het internet, te persoonlijk en bestemd voor familie en vrienden. Met name voor mijn twee zoons. Om ze te laten weten waar ze vandaan komen. Omdat de jongste (inmiddels 33) met een open ruggetje is geboren heb ik mijn carrière bij het Rijksmuseum na tien jaar moeten afbreken. Dat was verdrietig, maar de beste beslissing. Joris heeft zijn middelbare school afgemaakt en is nu werkzaam als detective.(tweetaligheid – een Engelse vader – en schrijfvaardigheid vormen zijn gereedschap hierbij).
Zo, dat was het, in de prullenbak ermee.
Hartelijke groet,
Wiepke