Deze maand is het 100 jaar geleden dat het Bauhaus zijn deuren opende in Weimar. Bauhaus was een invloedrijke design-school die kunst met vakmanschap combineerde. Onder druk van de nazi’s moest Bauhaus in 1933 sluiten, maar de invloed van school bleef voortduren. Welke beroemde kunstenaars en architecten gaven les aan het Bauhaus?
Bauhaus werd opgericht in april 1919 in Weimar door architect Walter Gropius. De school stelde zich ten doel om kunst en toegepaste kunst met elkaar te verbinden om zo een totaalkunstwerk (Gesamtkunstwerk) te creëeren. Gedreven door de vernieuwing van het modernisme, probeerde het Bauhaus de arrogante grens tussen kunst en vakmanschap te slechten. Een doel was om vorm en functie met elkaar te verbinden. Hierdoor heeft het Bauhaus grote invloed gehad op de ontwikkeling van design, architectuur en grafische kunst.
Weimar-Dessau-Berlijn
Bauhaus werd in 1919 opgericht in Weimar en ontwikkelde zich daar tot een school met internationale allure. Leraren kwam uit heel Europa en de school trok aandacht van meerdere kunstenaars, o.a. Theo van Doesburg en Ed Lissitzky kwamen op bezoek. De politieke druk van de conservatieven in Weimar tegen de progressieve Bauhaus nam echter toe en de budgetten werden in 1924 flink teruggeschroefd. In 1925 verhuisde Bauhaus daarom naar Dessau, waar Walter Gropius speciaal voor de school een nieuw gebouw ontwierp. In 1932 nam de druk op de school opnieuw toe, deze keer vanuit het nazi-regime. De school in Dessau moest hierdoor sluiten en er werd geprobeerd een doorstart te maken in Berlijn. In Berlijn draaide Bauhaus nog 1 jaar, voordat het in 1933 definitief zijn deuren sloot.
Tussen 1919 en 1933 waren beroemde kunstenaars en architecten als docent betrokken bij het Bauhaus. Hieronder zetten we de belangrijkste docenten op een rij.
Walter Gropius
Walter Gropius werd in 1919 gevraagd als hoofd van de Saksen School voor Toegepaste Kunst in Weimar, die door het vertrek van de Vlaming Henry van de Velde in de Eerste Wereldoorlog zonder leiding was komen te zitten. Gropius nam de uitdaging aan en transformeerde de school in het Bauhaus. Gropius was een modernistische architect, die propageerde dat vorm functie moest volgen. Gropius ontwierp de Bauhaus gebouwen in Dessau, waar de school tussen 1925 en 1932 gevestigd was. Gropius bleef het Bauhaus leidden tot aan 1928.
Lyonel Feininger
Bij de oprichting van Bauhaus, stelde Gropius naast zichzelf drie docenten aan: de Zwisterse schilder Johannes Itten, de Duitse beeldhouwer Gerhard Marcks en de Duits-Amerikaanse schilder Lyonel Feininger. Feininger schilderde in expressionistische stijl met veel kubistische elementen. In het Bauhaus kreeg hij de leiding over de drukkerij en grafische afdeling. Samen met Johannes Itten gaf Lyonel Feininger richting aan de eerste jaren van Bauhaus. Ze propageerden een expressionistische stijl.
Paul Klee
De Zwitserse kunstschilder Paul Klee werd in 1921 aangesteld bij het Bauhaus als docent boekbinden, glas-in-lood en muurschilderingen. Juist doordat Klee zelf verschillende materialen en stijlen in zijn eigen werk gebruikte, was hij een geschikt docent binnen het Bauhaus. Hij liet zich niet binden door stijlen en was een groot voorstander van de meningsverschillen en verscheidenheid aan theorieën binnen het Bauhaus docentenkorps.
Wassily Kandinksy
in 1922 kwam ook Wassily Kandinsky naar het Bauhaus als docent schilderkunst en kleurentheorie. Kandinksy probeerde kleurenleer aan psychologie te verbinden, zoals binnen der Blaue Reiter groep ook werd gedaan. Kandinsky’s eigen werk werd beïnvloed door zijn tijd aan het Bauhaus. Geometrische vormen kwamen steeds centraler te staan. Door de komst van Wassily Kandinsky en later Laszlo Moholy-Nagy werd de Nieuwe Zakelijkheid een belangrijke stroming binnen het Bauhaus. Binnen het Bauhaus-design vertaalde dit zich in functionalisme, standaardisatie en massaproductie. Design moest voor iedereen betaalbaar worden.
Josef Albers
Josef Albers begon 1920 als student aan het Bauhaus, waar hij de introductiecursus van Itten volgde. In 1922 al werd Albers zelf docent, als hoofd van het atelier waar glas-in-loodramen werden gemaakt. Later gaf hij ook de introductiecursus handenarbeid. Hij werd in 1925 professor en de belangrijkste ambachtsman binnen de school. Juist door zijn samenwerking met theoreticus Paul Klee, kwamen vorm en uitvoering samen in hun ontwerpen.
Mies van der Rohe
Nadat Walter Gropius in 1928 aftrad als hoofd van het Bauhaus, werd architect Hannes Meyer de nieuwe directeur. Meyer was aanjager van ‘het Nieuwe Bouwen’, een stijl die goedkoop en zonder poespas was. Hij vond dat functie van het gebouw centraal moest staan en niet het uiterlijk van het gebouw. Meyer zorgde voor veel onrust, omdat alle kunst-gerelateerde afdelingen van Bauhaus, waarin esthetiek centraler stond, weinig ruimte meer kregen. In 1930 werd Meyer daarom de wacht aangezegd door de burgemeester van Dessau. Even hoopte het stadsbestuur dat Gropius terug zou keren, maar uiteindelijk werd architect Mies van der Rohe aangesteld.
Mies van der Rohe bestuurde Bauhaus tussen 1930 en 1933. Hij bracht de focus van Bauhaus terug naar scholing en stopte alle commerciële activiteiten. Hoewel Van der Rohe ook een aanhanger was van een modernistische bouwstijl met veel simplisme, wist hij de rust van Bauhaus terug te brengen. Na de sluiting van Bauhaus trok Mies van der Rohe naar de Verenigde Staten, mede hierdoor raakte de Bauhaus-stijl verspreid over de wereld. Vooral binnen de architectuur bleven veel Bauhaus-ideeën nog eeuwenlang populair.
Meer Bauhaus design bekijken? In Museum Boijmans van Beuningen zijn tot en met 26 mei ruim 800 kunstwerken, meubels, keramiek, textiel, foto’s, typografie en architectuur te zien. De voorwerpen geven je inzage in de inspirerende wisselwerking tussen Nederland en het Bauhaus door de jaren heen.
