Erwin Olaf: Het Rauwe Randje van de Ideale Wereld
Erwin Olaf viert in juli zijn 60e verjaardag als één van Nederlands meest bekende fotografen. In de jaren 80 maakte hij provocerende foto’s vol naakt en agressie. Nu is hij de brave huisfotograaf van de koninklijke familie. Wat is er in de tussenliggende jaren gebeurd? Een grote overzichtstentoonstelling toont zijn oeuvre in het Gemeentemuseum en het Fotomuseum in Den Haag.
Erwin Olaf werd jarenlang niet serieus genomen door de kunstwereld. Te commercieel, te gelikt: grote musea lieten hem links liggen. Maar 2019 lijkt het jaar van de grote ommekeer. Verschillende musea dongen naar zijn oeuvre. Uiteindelijk schonk hij een kerncollectie van 500 werken aan het Rijksmuseum, die de werken deze zomer zal tonen. En nu is er dus een grote dubbeltentoonstelling in Den Haag.
Rauw
Erwin Olaf is een fotograaf met veel facetten. De confronterende en seksueel geladen werken uit zijn beginjaren zijn nu te zien in het Fotomuseum in Den Haag. Hier hangt bijvoorbeeld de complete serie Chessmen. Een schaakspel vol dwergen, zwangere vrouwen, obese mensen die grotendeels naakt zijn en versierd met bizarre voorwerpen. De rauwe foto’s werden geliefd en gehaat.
De vroege foto’s van Erwin Olaf tonen de vrijheid van de jaren 80. In de serie Squares (zwart-wit en duidelijk beïnvloed door Robert Mapplethorpe) is een feestcultuur te zien met een seksuele vrijheid, die na de opkomst van aids verdwenen is. De foto’s zijn gestileerd, maar voelen ook wat onhandig. Ze werden grotendeels gemaakt in Olaf’s eigen huis, omdat een dure studio niet binnen het budget lag.
Gestileerd rauw
Het contrast met zijn recente werk is groot. Het Gemeentemuseum toont de fotoseries Palm Springs (2018), Shanghai (2017) en Berlijn (2012). De Hollywood wereld van Palm Springs lijkt op het eerste gezicht perfect. Strakke gestileerde foto’s van luxueuze huizen in de jaren 60. Maar zijn de mensen in de foto’s wel gelukkig ondanks hun rijkdom? Een zwarte soldaat die afscheid neemt van zijn witte vriend toont de ongelijkheid in de wereld. Ook zwaar geënsceneerde foto’s krijgen zo een rauw randje.
In de serie Shanghai fotografeert Olaf eenzaamheid van jongeren in overbevolkte Aziatische steden. De foto’s die hij maakte in Berlijn zijn een confrontatie met het interbellum en de opkomst van het nazisme. Met een knipoog naar de nieuwe zakelijkheid kunst uit jaren 20 toont Olaf hoe Berlijn een snelkookpan was, waarin de macht snel terecht kwam bij 1 partij. Wat zegt deze serie over het Europa van nu?
60 jaar
Op 2 juli wordt Erwin Olaf 60 jaar en lijkt hij eindelijk gearriveerd binnen de kunstwereld. Maar de tentoonstelling in het Gemeentemuseum laat zien dat schijn bedriegt. Het museum toont alleen Olaf’s vrije werk. Waar zijn bijvoorbeeld de prachtige werken die Olaf maakte voor het Nieuwe Delamar theater? Zijn portretfotografie? Of zijn werk voor advertenties? Het Gemeentemuseum durft de commerciële kant van Olaf’s oeuvre niet te laten zien en dat is zonde. De overzichtstentoonstelling wordt hierdoor fragmentarisch en onnodig pretentieus.
Erwin Olaf mag internationaal minder bekend zijn dan Rineke Dijkstra of Anton Corbijn, zijn indrukwekkende oeuvre laat zien dat hij bij de wereldtop hoort. Hij fotografeert als een schilder met oog voor ieder detail. Zijn brede palet van stijlen en emoties zorgt voor een afwisselend oeuvre. Het rauwe van zijn beginjaren is niet verdwenen, maar zit nu meer verstopt in gestileerde beelden. Maar als je goed kijkt, komt het steeds weer tevoorschijn!
