Hedendaagse Kunst voor Dummies

Hoe een weg te vinden in de wirwar van de hedendaagse kunst? Er bestaan tegenwoordig geen georganiseerde stromingen meer en de veelheid aan kunstvormen maakt de kunst steeds complexer. Al met al is kunst voor de incidentele museumbezoeker steeds moeilijker te plaatsen. Hans den Hartog Jager maakt in Museum de Fundatie recente kunst weer begrijpelijk. 

Hans den Hartog Jager is door Museum de Fundatie uitgenodigd om vijftig recente ‘kernkunstwerken’ te selecteren. Het zijn de meest toonaangevende kunstwerken die de afgelopen vijftig jaar in Nederland zijn gemaakt. Hans den Hartog Jager maakte een ‘canon van de hedendaagse kunst’ in een tijd dat de klassieke kunstcanon onder druk staat, omdat er te weinig vrouwen en niet-Westerse kunst in voorkomt. Meteen maar even de administratie doen: Den Hartog Jager koos 12 vrouwen.

Complexe kunst in simpele verhalen

Een overzicht van de 50 meest toonaangevende hedendaagse kunstwerken, kan het recept zijn voor een ingewikkelde tentoonstelling. Een allegaartje van totaal verschillende kunstenaars waarin alleen kunsthistorici en andere fijnproevers de complexiteit van ieder werk doorzien, terwijl de gewone bezoeker zonder houvast gelaten door de zalen dwaalt. Zo niet in de Fundatie.

In zaal 1 liggen in een vitrine bijvoorbeeld twee foto’s van de zee en een tijdschrift. Net als je denkt: ‘wat moet ik hiermee?’, helpt Hans den Hartog Jager je verder. In een tekst op de muur vertelt hij dat Bas Jan Ader als conceptuele kunstenaar was, wiens leven zelf een kunstwerk werd. Als kunstproject probeerde hij als solozeiler de Atlantische Oceaan over te steken. Zijn vier meter lange bootje werd in 1976 leeg gevonden voor de kust van Ierland. De objecten in de tentoonstelling zijn bewijsstukken van zijn verdwijning.

Verhalen verteller

Het zijn deze verhalen die de kunst in Museum de Fundatie tot leven wekken. Een kleurrijk wandtapijt blijkt een dagboek. Ria van Eyck weefde een jaar lang iedere dag een andere kleur. Een reeks foto’s van Hans Eijkelboom brengt ons aan het twijfelen over de betrouwbaarheid van beelden. Het lijken familiefoto’s maar waarom staat er op iedere foto een andere vrouw? Hans den Hartog Jager blijkt een rasverteller, die ervoor zorgt dat je met steeds meer bewondering gaat kijken.

Zo maken we kennis met verzonnen leven K.M. Wiegand. Den Hartog Jager schrijft in de catalogus: ‘[Marcel van Eeden] had liever schrijver of dichter willen worden, maar bij zelfverklaard gebrek aan talent richtte hij zich op tekenen’. In meer dan 100 tekeningen van foto’s die niets met elkaar te maken hebben, maakte hij de fictieve biografie van Karl McKay Wiegand. Volgens Hans den Hartog Jager zou je hem kunnen zien als de Forrest Gump van de kunstwereld: Wiegand duikt op in talloze plekken in de geschiedenis. Het zijn dit soort simpele vergelijkingen die de argeloze bezoeker helpt om de bijzondere serie tekeningen te begrijpen.

Confronterend

Den Hartog Jager kiest niet alleen voor het makkelijke en grappige verhaal. Vooral de videokunst op de tentoonstelling is ronduit confronterend. Beelden van kinderen die oorlogje spelen tijdens het Bosnië conflict in Aernout Mik’s Raw Footage zijn vervreemdend. Je voelt het trauma dat deze jonge jongetjes hun hele leven zullen meedragen.

In Bantar Gebang van Jeroen de Rijke en Willem de Rooij is de zonsopkomst bij een vuilnisbelt te zien. Als het lichter wordt, blijkt dat de afvalberg bij Jakarta bewoond wordt door mensen. Waar de armoede hier langzaam tot je doordringt, is Renzo Martens’ Episode III: Enjoy Poverty pijnlijk direct. Hij confronteert Congolezen met hun uitzichtloze armoede en leert ze hoe ze hun armoede kunnen uitbuiten om geld te verdienen. Het is een werk dat nog dagen in je hoofd spookt: hoe gaan we om met armoede in de wereld? Hans den Hartog Jager noemt het een meesterwerk.

Klassiekers

De tentoonstelling in Museum de Fundatie geeft een afwisselend beeld van de Nederlandse kunst in de afgelopen 50 jaar. In Zwolle zijn ook een groep ‘moderne klassiekers’ te zien zoals Guido van der Werve’s Everything is going to be alright, Rineke Dijkstra’s New Mothers of Jeroen Eisinga’s Springtime (boven aan dit artikel). Het zijn werken die al een groot publiek bereikt hebben, ondanks dat ze recent gemaakt zijn.

Hoewel je kan twisten over Den Hartog’s keuzes (Waar zijn Wim T. Schippers en Daan Roosegaarde?), laat de tentoonstelling zie hoe gevarieerd het Nederlandse kunstlandschap is. De bijbehorende catalogus zal daarom vrijwel zeker uitgroeien tot een standaardwerk over Nederlandse hedendaagse kunst. Het verzorgde boek bevat uitgebreidere verhalen die verder gaan dan de teksten in de tentoonstelling. Zo kan je thuis verder genieten van Den Hartog’s kunstverhalen!