Hoe Johannes de Doper vermoord werd dankzij een femme fatale

Johannes de Doper was een populaire profeet bij het volk. Hij woonde in woestijn en droeg dierenhuiden. Johannes was de leermeester van Jezus, doopte hem en waarschuwde voor het laatste oordeel. Op 29 augustus herdenkt de katholieke kerk zijn gewelddadige dood. Johannes werd vermoord dankzij een ‘femme fatale’….

Koning Herodes had Johannes de Doper gevangen genomen, omdat Johannes kritiek had op zijn huwelijk met Herodias, de vrouw van zijn broer. Tijdens een groot feest liet Herodes, Salomé, de dochter van Herodias, dansen voor zijn gasten. Haar dans viel in de smaak en daarom bood Herodes haar aan om haar te geven wat ze maar wenste. Ze overlegde even met haar moeder en zei:

‘Ik wil dat u me nu meteen op een schaal het hoofd van Johannes de Doper geeft’

Herodos stond nu voor het blok. Hij wilde Johannes eigenlijk niet doden uit angst voor het volk, dat hem als een heilige profeet zag. Maar van de andere kant wilde hij ook niet afgaan voor zijn gasten en daarom beval hij Johannes te doden. Het hoofd van Johannes de Doper werd binnengebracht op een schaal en werd aan Salome en Herodias gegeven.

Gustave Moreau – L’Aparition (detail)

Symboliek
Aan het eind van de 19e eeuw is Salomé een favoriet onderwerp van kunstenaars, omdat ze gezien wordt als een echte ‘femme fatale’. Ze verleidt Herodes om iets van hem gedaan te krijgen. Zo wordt ze ook afgebeeld in het schilderij van Gustave Moreau. Zelfbewust, aantrekkelijk en wijzend naar het hoofd van Johannes de Doper. Het is haar wens om dat van Herodes gedaan te krijgen.

Er is veel gediscussieerd over de precieze betekenis van de afbeelding. Zien we nu Salomé tijdens haar dans en is het hoofd van Johannes de Doper slechts een hallucinatie? Het is vaak genoemd dat Gustave Moreau en zijn tijdgenoten vaak drugs gebruikte tijdens hun feestjes. Een meer Bijbelse verklaring zou zijn dat de onthoofding hier al heeft plaatsgevonden en dat we het hoofd van Johannes de Doper richting de hemel zien opstijgen.

Gustave Moreau – Salomé in de Gevangenis

Gustave Moreau – Salomé met het hoofd van Johannes de Doper

Gustave Moreau – de Dans van Salomé

Gutave Moreau – L’Aparition (detail)

Achtergrond
In de tijd dat Moreau het schilderij van Salomé maakte, waren Oosterse culturen erg populair. Hij gebruikte bij het ontwerp van de achtergrond daarom het Alhambra in Granada als inspiratiebron. Dit Moorse paleis gaf het schilderij een oriëntalistische sfeer die paste bij de symbolistische fantasiewereld van Salomé.

Salomé is een goed voorbeeld van de ‘femme fatale’, een verleidelijke maar dodelijke vrouw. Salomé was een geliefd thema in de kunst en literatuur aan het einde van de 19de eeuw en werd onder meer geschilderd door Gustav Klimt. Moreau schilderde Salomé in verschillende werken, waarin verschillende delen van het verhaal werden getoond: van haar dans tot een portret van Salomé met het hoofd van Johannes.

Gustave Moreau maakte in totaal negentien schilderijen, zes aquarellen en meer dan 150 tekeningen over Salome. Bovenstaande versie hangt in het Harvard Art Museum in Boston, VS.