Rond 1450 schilderde Rogier van der Weyden een portret van Filips de Goede dat talloze keren gekopieerd werd. Filips was een geliefd vorst die de Lage Landen voor het eerst samen bracht. Hij was een heerser die kunst stimuleerde, waardoor de Vlaamse schilderkunst nieuwe hoogten bereikte! Filips stichtte bovendien de voorloper van de Tweede Kamer. In onze reis door de Renaissance gaan we vandaag naar de Bourgondische Nederlanden!
Rond 1430 kwamen de grote delen van Nederland onder het bewind van de Bourgondische Hertog Filips de Goede. Nederland en Vlaanderen kwamen hierdoor voor het eerst onder hetzelfde bestuur, want Vlaanderen was al eerder in de handen van de Hertog van Bourgondië gevallen. Het verstandige bewind van Filips de Goede bracht Nederland en België veel economische en culturele voorspoed.
Kunstenaars
Het Bourgondische hof was al eeuwen gecharmeerd van Nederlandse kunstenaars en haalde schilders, miniaturisten en beeldhouwers naar Frankrijk (zie hierover ons eerdere artikel). Nu Filips daadwerkelijk de macht had over de Lage Landen, verplaatste hij zijn hof naar Brussel. Hij nam zijn intrek in het Paleis op de Coudenberg en liet het verfraaien met wandtapijten en schilderingen. Brussel, maar ook Brugge en Gent, groeiden uit tot belangrijkste handelssteden in Noord-Europa. Kunstenaars uit alle delen van de Nederlanden kwamen naar Brussel om voor Filips te werken. Zo ook Rogier van der Weyden die was opgegroeid in Doornik.
Het Fenomeen Rogier van der Weyden
Rogier van der Weyden schilderde in een uiterst realistische stijl, die hij had geleerd in het atelier van Robert Campin. Vooral de manier waarop hij emotie weergaf, was vernieuwend in de 15 eeuw. Jan van Eyck werd destijds geroemd als de grootste schilder van zijn tijd, maar zijn stijl was meer sober en ingetogen. Waar de figuren van Van Eyck bijna plechtig zijn, laat Rogier van der Weyden zijn hoofdpersoon juist tot leven komen. De verhalen spreken hierdoor meer aan.
Van Eyck en Van der Weyden waren de eersten die op grote schaal olieverf gingen gebruiken. De olieverf maakt de realistische stijl van Rogier van der Weyden mogelijk en was erg geschikt voor portretschilderkunst. Van der Weyden schilderde voor het Bourgondische hof onder meer Filips de Goede en zijn zoon Karel de Stoute. In 1450 maakte Rogier van der Weyden een reis naar Rome ter gelegenheid van het heilige jaar. Het leverde hem belangrijke opdrachtgevers in Italië op waaronder de Medici familie uit Florence en de Sforza’s uit Milaan. Het hielp mee aan de verspreiding van zijn kunst over heel Europa.
Aan het Bourgondische hof
Het Bourgondische Hof van Filips de Goede was niet alleen vermaard vanwege zijn rijkdom, maar ook door zijn vernieuwende bestuursstijl. Zo was hij de eerste vorst die de Staten Generaal invoerde. Bij deze bijeenkomst kwamen de leiders van alle hertogdommen en graafschappen binnen het Bourgondische rijk samen om te beslissen over onder andere belastingen. Je zou deze vergadering daarom als de vroegste voorloper van de Tweede kamer kunnen zien, al waren in de 15e eeuw de vertegenwoordigers van alle gebieden nog niet democratisch gekozen.
In 1468 ging Filips’ zoon Karel de Stoute trouwen en hielpen 150 kunstenaars mee met de voorbereidingen van het huwelijk. Onder hen was de Gentse kunstschilder Hugo van der Goes. De altaarstukken van Hugo van der Goes werden bekend in heel Europa vanwege hun grote realisme. Het Portinari drieluik dat hij maakte voor een ziekenhuis in Florence, zorgde ervoor dat het Vlaamse realisme ook in Italië verspreid raakte. Het realisme van Van der Weyden en Van der Goes had een belangrijke invloed op de ontwikkeling van de Italiaanse kunst.
Bezoeken
Het beleid van Karel de Stoute leunde op veel oorlogen en zorgde voor een lege schatkist. Na zijn dood liet hij een instabiel Bourgondisch rijk achter. Zijn erfgename Maria van Bourgondië trouwde met Maximiliaan van Oostenrijk en hierdoor kwamen de Nederlanden in handen van de Habsburgers. De lage landen bleven een belangrijk centrum voor de kunsten en onder andere Jheronimus Bosch ging voor de nieuwe Habsburgse heerser werken.
Om de sporen van het Bourgondische rijk en zijn kunstenaars te vinden, kan je het best een bezoek brengen aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel of het Groeningemuseum in Brugge. Het werk van Hieronymus Bosch is het best vertegenwoordigd in het Prado in Madrid. Het Paleis op de Coudenberg is helaas verloren gegaan bij een grote brand in 18e eeuw. Alleen de kelders van dit paleis bestaan nu en zijn te bezoeken via het Museum BELvue.
Heel goed dat er vergeleken wordt met Van de Weyden en Van der Goes. Uiteindelijk is de tentoonstelling vooral gericht rond de thema’s die voorkomen in het paneel. Natuurlijk is omkadering en tijdgenoten( uit hetzelfde rijk) belangrijk om weten. Maar het doet niets af aan de huidige opstelling ervan. Mooi artikel overigens. Bedankt!