Van ‘Moeder van Jezus’ tot ‘Koningin van de Hemel’

Maria werd na haar hemelvaart in de hemel gekroond tot Koningin van de Hemel en Aarde. Ondanks dat deze gebeurtenis niet in de Bijbel staat beschreven, groeide deze Maria legende uit tot een officieel katholiek feest op 22 augustus. Velazquez schilderde de Kroning van Maria rond 1640.

Hoewel de kroning van Maria in de Bijbel niet beschreven staat, is deze gebeurtenis al sinds de 12e eeuw al in de kunst terug te vinden. Vaak wordt een afbeelding van de kroning gebruikt als slotstuk voor cycli over het leven van Maria. In de vroege schilderijen is God te zien die omgeven door engelen een kroon op het hoofd van Maria plaatst. Maar later wordt de gebeurtenis vaak aangegrepen om ‘de Heilige Drie-eenheid’ weer te geven. Ook Christus en de Heilige Geest (vaak als duif) worden dan afgebeeld.

De Kroning van Maria door de ogen van Velazquez
Velazquez schilde in zijn carrière weinig religieuze schilderijen. Het schilderij van de Kroning van Maria is waarschijnlijk het laatste christelijk werk dat hij maakte. Hij werd gevraagd om dit doek te schilderen door Koningin Elisabeth voor haar kapel in het Alcazar-paleis in Madrid. Het zou het pronkstuk moeten worden naast ruim 50 andere schilderijen. Velazquez werkte voor dit schilderij daarom in een formaat dat hij normaal nooit gebruikte, maar dat goed aansloot bij de bestaande schilderijen.

De Kroning van Maria zou hebben plaatsgevonden na haar aankomst in de hemel. In de Spaanse barok werd de hemel vaak afgebeeld als een wolkendek. Velazquez lijkt bij het maken van het schilderij gekeken te hebben naar schilderijen van onder andere Murillo. Hij gebruikte bijvoorbeeld Cherubijnen (engelen) bij de voeten van Maria, precies zoals Murillo dat veel deed in zijn schilderijen.

Ook heeft Velazquez rekening gehouden met de ruimte waar het schilderij uiteindelijk zou komen te hangen. Tegenover het werk hing namelijk de Annunciatie van Alessandro Turchi. Velazquez kiest ervoor om Maria dezelfde kleur rood te laten dragen, maar geeft haar een extra blauwe mantel. De kleur blauw is traditioneel de kleur van de maagd Maria. Ook laat hij Maria haar borst aanraken, zoals dit ook in het werk van Turchi het geval is.

Diego Velazquez maakt binnen het schilderij van de Kroning van Maria gebruik van veel christelijke symboliek. Zo staat de witte duif symbool voor de heilige geest en verwijst de bloemenkroon naar een christelijke traditie, waarbij Maria-beelden jaarlijks in mei met een bloemenkrans werden gekroond. God heeft een glazen bol in zijn hand die verwijst naar de aarde en zijn macht over de wereld. In het schilderij van Velazquez toont Maria als jong meisje om haar maagdelijkheid te benadrukken.

Van Moeder tot Koningin
Maria was de moeder van Jezus en haar leven staat nauwelijks in de Bijbel beschreven. Toch ontstond er in de loop der eeuwen een sterke Maria verering, die met name in Spanje populair was. Maria nam een steeds prominentere plek in binnen het katholieke geloof. Pausen en andere christelijke leiders konden niet meer om Maria’s populariteit heen en daardoor werd Maria-verering steeds meer geaccepteerd.

De kroning van Maria tot koningin van de hemel is hiervan een voorbeeld. Ondanks dat de Kroning al eeuwenlang werd afgebeeld, is het pas sinds 1954 een officieel feest binnen de katholieke kerk dat op 22 augustus, 8 dagen na de Maria Hemelvaart, wordt gevierd. Nog altijd worden Maria beelden op deze dag met bloemenkransen gekroond.

De Kroning van Maria van Diego Velazquez hangt in het Prado Museum in Madrid.​