In de Middeleeuwen waren Nederlandse kunstenaars beroemd in heel Europa. Schilderijen, beelden en miniaturen van hun hand werden gemaakt in opdracht van Franse edelen en koningen. Toch kennen wij tegenwoordig deze kunstenaars nauwelijks meer. Wie was bijvoorbeeld Johan Maelwael? En waarom hangt zijn werk in het Louvre bij de Franse kunst?
Wie in het Louvre de afdeling Franse schilderkunst bezoekt, maakt na een aantal anonieme werken kennis met Jean Malouel, geboren in Gelre rond 1370. Deze Malouel, in Nederland beter bekend als Jan of Johan Maelwael, wordt dus gezien als een startpunt van de Franse schilderkunst en dat terwijl hij ooit atelier hield aan de Burchtstraat in Nijmegen!
Wie was Jan Maelwael?
Jan Maelwael werd geboren in een echt kunstenaarsgezin. Zijn neven zijn tegenwoordig bekend als de Gebroeders van Limburg en worden gerekend tot de belangrijkste miniaturisten van de Middeleeuwen. Ze maakten het beroemde getijdenboek voor de hertog Jean de Berry, de zoon van de koning van Frankrijk. Maar ook Jan’s vader was kunstenaar en leerde hem de kneepjes van het vak in hun gezamenlijke atelier in Nijmegen.
Over de precieze levensloop van Jean Maelwael is niet veel bekend, maar we weten dat hij rond 1395 in Parijs terecht moet zijn gekomen waar hij werkte voor koningin Isabella van Beieren. Ondanks dat er uit deze tijd geen werken meer bekend zijn, kunnen we de betalingen aan hem terugvinden in de koninklijke archieven. In 1397 trad hij officieel in dienst bij de Franse koning Filips de Stoute en hij was hiermee de derde hofschilder van het Franse hof na Jean d’Arbois en Jean de Beaumetz. Vanwege zijn positie aan het Franse hof en de typisch gotische Franse stijl van zijn werk, wordt Jan Maelwael daarom nu vaak bij de Franse schilderkunst gerekend.
Waarom werkte Jan Maelwael in Frankrijk?
In de 14e eeuw had een deel van de Nederlandse provinciën zich aangesloten bij het hertogdom Bourgondië, waardoor er meer contact ontstond tussen de Nederlandse en Franse gebieden. Tegenwoordig rekenen de Fransen het hertogdom Bourgondië tot de Franse gebieden en daarom wordt de Bourgondische kunst tegenwoordig vaak gerekend tot de vroeg Franse kunst. In het Louvre vind je Maelwael daarom niet bij de Nederlandse kunst, maar bij de afdeling Franse kunst.
Er is niet veel werk van Jan Maelwael meer bekend, maar het Louvre heeft vier schilderijen van hem in het bezit. Het gaat om een ronde pièta, een klein paneel van maria met kind en een kruisiging van Jezus en die vermoedelijk na Maelwael’s dood is afgemaakt door Henri de Bellechose. Een vierde werk kocht het museum recent aan en toon de Kruisafname van Jezus. In Berlijn hangt een Maria en kind omgeven door engelen. Maelwael moet een veel groter oeuvre hebben gehad, maar deze werken zijn allemaal verloren gegaan.
Omdat er dus geen enkel werk van Maelwael meer in Nederland hangt, is de stichting Gebroeders van Limburg al jaren bezig met de voorbereidingen van een tentoonstelling van zijn werk. Nadat een samenwerking met het Valkhof Museum in Nijmegen eerder afketste, lijkt het er dit jaar eindelijk van te komen. Het Rijksmuseum zal dit najaar het werk van Jan Maelwael tonen en daarbij ook tijdgenoten van hem laten zien.
Andere Nederlandse Meesters
Naast Maelwael zijn er namelijk meerdere andere kunstenaars die succes hadden aan het Franse hof. De eerder genoemde Gebroeders van Limburg zijn het meest bekende voorbeeld, vanwege hun getijdenboek. Maar ook de in Haarlem geboren beeldhouwer Claes Sluter werkte voor de Franse koning. In 1389 werd Sluter officieel hofbeeldhouwer en werkte hij aan het Champmol klooster in hoofdstad Dijon. Ook maakte hij het praalgraf van Filips de Stoute. Ook van Sluter is in Nederland geen enkel werk meer te zien.
De Nederlandse kunst bleef ook na deze tijd populair aan het Bourgondische hof. De kleinzoon van Filips de Stoute, Filips de Goede, verstrekte opdrachten aan Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. De hofcultuur van pracht en praal, waar kunst een belangrijk onderdeel van uitmaakte, zou bestaan totdat in 1477 het hertogdom Bourgondië uit elkaar begon te vallen. Bourgondië en de Nederlanden behoorden vanaf dat moment niet meer tot dezelfde heerser en de contacten gingen hierdoor verloren.
Vergeten Kunstenaars
Kate en Christoffel Bisschop – William Adolphe Bouguereau – Paul Bril – Joost van Geel – Artemisia Gentileschi – Mathieu Kessels – Jean Paul Laurens – Bart van der Leck – Peter Lely – Edmonia Lewis – Jan Lievens – Jean Étienne Liotard – Jan Maelwael – Suze Robertson – Henriëtte Ronner-Knip – Raden Saleh – Elisabetta Sirani – Joaquin Sorolla – George Stubbs – Franz von Stuck – Vasili Veresjtsjagin – Rombout Verhulst – Franz Xaver Winterhalter – Anders Zorn
. Zijn ooms zijn tegenwoordig bekend als de Gebroeders van Limburg en wordeN…waren de gebroeders Limburg niet de neefjes van Maelwael?
Helemaal gelijk, meteen hersteld! Bedankt!