Afgelegen en vaak onzichtbaar: de Mythe van Spiral Jetty

Spiral Jetty behoort tot de meest iconische land art werken ter wereld, maar toch heeft vrijwel niemand het werk ooit gezien. Ver weg in de binnenlanden van de Verenigde Staten ligt het werk verstopt aan de rand van een gigantisch zoutwatermeer. Soms is het te zien, vaak ook niet. Voor het tweede deel in onze nieuwe serie over hedendaagse kunst zoeken we vandaag één van de meest afgelegen kunstwerken ter wereld op: Spiral Jetty van Robert Smithson.

Een bezoek aan Spiral Jetty is een echt belevenis. Een expeditie waarbij je uren rijdt om uiteindelijk met je snufferd in de wind en het zout op je gezicht, wadend door het water gaat en het middelpunt van het spiraal probeert te bereiken. Dit is geen kunst om te bekijken, deze kunst moet je beleven!

Vraag een willekeurig museumdirecteur naar het werk wat hij/zij ooit nog eens zou willen zien en grote kans dat je het antwoord krijgt: Spiral Jetty van Robert Smithson. Smithson koos een afgelegen plek aan een zoutwatermeer waar alleen naar olie werd gezocht. Er gingen hier steigers (jetty betekent steiger) het meer in die nodig waren voor de oliebedrijven. Smithson ontwierp zijn eigen ‘Jetty’; zonder functie en met een bijzondere vorm. Het kost uren rijden om vanaf de bewoonde wereld bij dit afgelegen kunstwerk te komen en dan moet je geluk hebben dat het werk niet onder water staat.

Mythe

Het heeft 292 uren met vrachtwagens en 625 man-uren gekost om 6650 ton aarde te verplaatsen en een spiraal te maken aan de rand van het grootste zoutwatermeer van het westelijk halfrond. Smithson koos een spiraal omdat er een legende was dat zich middenin het meer een grote draaikolk bevond. Ook verwijst de spiraalvorm naar het de circulaire vorm van zoutkristallen. Smithson koos de plek voor zijn werk vanwege de mooie rode kleur die het water hier had.

Twintig jaar lang was Spiral Jetty een ‘bestaande mythe’. Iedereen wist dat het werk bestond, maar niemand kon het bezoeken. Toen kunstenaar Robert Smithson het werk in 1970 maakte, stond het water in het Great Salt Lake in Utah extreem laag. Omdat het water in de loop van de jaren 70 weer steeg, verdween het werk onder water om ruim twintig jaar niet gezien te worden. Toen het eind jaren 90 door aanhoudende droogte weer boven water verscheen, had zich een laag zoutkristallen gevormd waardoor het witte uitstraling kreeg en schitterde in de zon. Sindsdien is Spiral Jetty soms boven water en soms onder water, afhankelijk van de waterstand in het meer.

Kunstgeschiedenis

Spiral Jetty is onderdeel van de Land Art stroming die eind jaren 60 opkwam in een sterk gecommercialiseerde kunstwereld. Andy Warhol en anderen hadden van kunst een product gemaakt, waaraan door herkenbaarheid en herhaling veel geld te verdienen was. Als reactie op deze commercie ontstonden er  nieuwe kunstvormen die minder materialistisch waren zoals performance en land art. Deze kunstvormen waren vaak tijdelijk en niet geschikt voor verkoop.

De vroegste land art kunstwerken ontstonden halverwege de jaren 60 met kunstenaars die aanpassingen deden aan het landschap en zo van het landschap een kunstwerk maakten. Walter de Maria groef lijnen uit in een woestijn, die zo lang waren dat ze alleen vanuit de lucht als patroon zichtbaar waren. Richard Long liep een middag op en neer in een grasveld, zodat een rechte lijn zichtbaar werd waar hij gelopen had. Dennis Oppenheim liet een veld maïs oogsten in de vorm van een X. De werken van de land art kunstenaars werden steeds groter en extremer.

Robert Smithson was één van de leiders van de land art beweging. Zijn werk was onderdeel van de “Earth Works” expositie die in 1968 in New York werd gehouden en vaak wordt gezien als de eerste land art tentoonstelling. Naast Spiral Jetty maakte hij nog tientallen andere land art werken, waaronder Broken Circle en Spiral Hill bij Emmen in Nederland. Smithson overleed in 1973 bij een vliegtuigongeluk, toen hij in Texas op zoek was naar een locatie voor een nieuw werk. Dit land art project, Amarillo Ramp, werd uiteindelijk door bevriende kunstenaars Nancy Holt, Richard Serra en Tony Shafrazi alsnog voltooid.

Bezoeken

Een bezoek aan Spiral Jetty is nooit hetzelfde en zeer afhankelijk van de waterstand. Het is een paar uur rijden om vanaf Salt Lake City bij de Spiral Jetty te komen via de highway I-15, die je verlaat bij Brigham City om via de I-84 en lokale wegen verder te rijden. Uiteindelijk kan je parkeren vlakbij het werk en te voet verder ontdekken. Neem laarzen mee!

Bij een waterstand 4195 voet komt het werk boven water het uit. Dus als het water hoger staat, zal het niet zichtbaar zijn. Bij lagere waterstanden kan het ook zijn dat de ruimte tussen het spiraal droog komt te staan en het mooie rode water, dus niet zichtbaar rondom de Spiral Jetty ligt. De afgelopen jaren is het werk het grootste deel van het jaar zichtbaar geweest, maar actuele waterstanden zijn HIER te vinden.

De Spiral Jetty is sinds 1970 onaangeraakt gebleven, maar door het water zal het steeds verder afbrokkelen. Het is Smithson’s eigen wens om het werk onderdeel te laten worden van de natuur, wetende dat het hierdoor uiteindelijk zal verdwijnen. Daarom wordt het werk niet gerestaureerd. Ooit zal Spiral Jetty weer de mythe worden die het was en slechts door foto’s herinnerd worden.

Hedendaagse Kunstenaars
Marina Abramovic – El Anatsui – Georg Baselitz – Christian Boltanski – Mark Bradford – Hans Broek – Judy Chicago – Christo – Tacita Dean – Rineke Dijkstra – Olafur Eliasson – Shepard Fairey – Guerilla Girls – Antony Gormley – Philip Guston – Zhang Huan – On Kawara – Natasja Kensmil – William Kentridge – Anselm Kiefer – Edward Kienholz – Jeff Koons – Yayoi Kusama – Kerry James Marshall – Yasuma Morimura – Otobong Nkanga – Chris Ofili – Claes Oldenburg – Trevor Paglen – Marcel Pinas – Neo Rauch – Robert Rauschenberg – Gerhard Richter – Jenny Saville – Richard Serra – Yinka Shonibare – Elias Sime – Robert Smithson – Luc Tuymans – Bill Viola – Kara Walker – Isabella Werkhoven – Kehinde Wiley – Yin Xiuzhen