Rebelse verfsmijters zoals Jackson Pollock veranderden in de jaren 50 definitief de kunstwereld en maakte New York het nieuwe middelpunt. Pollock en andere werden hierbij ondersteund door Peggy Guggenheim. Peggy was een betrokken mecenas, die zelf ook als rebels bekend stond. In het ING Art Center in Brussel is dit najaar een overzicht van het abstract expressionisme uit de Guggenheim collectie.
Peggy Guggenheim staat bekend als de ontdekker van veel Amerikaanse abstract-expressionisten. Peggy was de dochter van Benjamin Guggenheim die in 1912 overleed bij de ramp met de Titanic en het nichtje van de beroemde Solomon R. Guggenheim die in New York het Guggenheim museum oprichtte. Peggy was lange tijd het buitenbeentje van de Guggenheim familie. Vanwege haar excentrieke gedrag en vele (seksuele) ontmoetingen met jonge kunstenaars werd Peggy door de rest van de familie niet zo serieus genomen. Ze vluchtte daarom op jonge leeftijd naar Europa ver weg van de andere Guggenheims.
Europa
Lange tijd was Europa, en met name Parijs, het middelpunt geweest van de kunstwereld. Kunstenaars als Picasso, Dali en Mondriaan hadden de wetten van de moderne kunst bepaald. Peggy Guggenheim woonde in deze jaren onder andere in Parijs en Londen en maakte kennis met de moderne kunst aan de hand van Marcel Duchamp. Met hulp van zijn kennis kocht Peggy haar eerste kunstwerken. De tentoonstelling in Brussel laat uit deze tijd onder meer werken zien van Marcel Duchamp en Max Ernst.
Als in Europa de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, vlucht Peggy Guggenheim met haar kunstcollectie terug naar Amerika, waar ze the Art of this Century Gallery opricht. Ze toont hier haar eigen collectie, maar geeft ook ruimte aan jonge Amerikaanse kunstenaars. Jackson Pollock had zijn eerste solo tentoonstelling in de galerie van Peggy. In het ING Art Centre in Brussel is goed te zien dat ook de jonge Amerikaanse kunstenaars werkten in de Europese traditie van het surrealisme. Vroege werken van Jackson Pollock en Ashile Gorky zijn sterk verwant aan Joan Miro en Pablo Picasso.
Zoals Peggy eerst moest losbreken van haar rijke familie, breken de Amerikaanse kunstenaars los van de Europese schildertraditie. Blijkbaar moet je eerst ruw afstand nemen van het voorgaande, om echt te kunnen vernieuwen. Misschien dat Peggy daarom wel zo goed bij de jonge Amerikaanse abstract expressionisten paste. Peggy’s Art of this Century Gallery werd het middelpunt van de nieuwe Amerikaanse kunststroming en het begin van New York als kunsthoofdstad.
Abstract Expressionisme
In het ING Art Centre zijn alle nieuwe Amerikaanse meesters te zien: de dripping paintings van Jackson Pollock, de mystieke kleurvlakken van Mark Rothko en de mobiles van Alexander Calder. Al moet gezegd worden, dat het dripping painting van Pollock vrij klein is en Rothko meest typerende stijl alleen wordt getoond in een werk op papier. De mooiste werken van de tentoonstelling zijn dus niet de bekende grootmeesters, maar hun tijdgenoten zoals Adolph Gottlieb en Sam Francis.
Sam Francis maakte grote werken waarin hij de randen met donkere druppende kleuren beschilderde en het midden vrijwel leeg liet. Hierdoor werd het wit actief onderdeel van het schilderij. Het actief gebruik van wit, zien we ook terug in de post-painterly abstraction schilderijen, die ook in Brussel te zien zijn. In tegenstelling tot de drukke schilderijen van de abstract expressionisme, die als doel hadden emoties en gevoel over te brengen, gaat het de post-painterly abstraction puur om kleur. Het is precies wat je ziet, geen meerduidige interpretaties. In het ING Art center hangen werken Morris Louis, Cy Twombly en Frank Stella.
De werken in Brussel zijn afkomstig uit de collecties van Peggy Guggenheim en Solomon Guggenheim, die normaal te zien zijn in Venetië of New York. Vlak voor haar dood besloot Peggy namelijk haar collectie na te laten aan de Solomon R. Guggenheim foundation en als het ware bij de familie terug te keren.
Zoals ook Peggy uiteindelijk terugkeerde binnen geaccepteerde kringen, zo zijn de Amerikaanse abstract expressionisten uiteindelijk ook gemeengoed geworden. De oude kunstenaarstraditie in Europa heeft de Amerikanen verwelkomd in hun culturele instellingen en musea. Het is opvallend dat het Abstract Expressionisme dit najaar weer volop in de Europese belangstelling staat met grote tentoonstellingen in Brussel, Parijs en Londen. //Vensters zal hier later deze winter nog meer aandacht aan besteden.
Guggenheim Full Abstraction
ING Art Center, Brussel
t/m 12 februari 2017
