het Moderne Naakt: Fascinerend of Walgelijk?

In de klassieke oudheid werd het naakt gebruikt om de schoonheid van het menselijk lichaam te vieren. Beelden en schilderijen van gespierde mannen en bevallige vrouwen hebben eeuwenlang de kunst bepaald. De afgelopen tientallen jaren tonen kunstenaars steeds vaker ook de meer realistische of soms zelfs ronduit lelijke kant van het menselijke lichaam. In het slot van de zomerserie over het naakt zoekt KunstVensters naar de confrontatie met ons lichaam.

De Britse schilderij Lucian Freud is beroemd geworden met zijn levensechte naakten. Zijn portretten van confronterende naakte lichaam van dikke of oudere mensen leveren tientallen miljoenen euro’s op. Sinds de jaren 50 heeft hij met zijn niets-verhullende stijl een grote invloed gehad op de portretschilderkunst. Met zijn losse penseelstreek weet hij toch zeer realistische werken te maken, die veel indruk maken.

Andere kunstenaars hebben in navolging van Freud op eenzelfde wijze de lelijke kant van het menselijk lichaam durven te tonen. Zo maakt de Australische kunstenaar Ron Mueck zeer realistisch beelden. In de jaren 90 maakte hij een beeld van een dode man. John Isaacs’ I can’t help the way I feel is een beeld van een lichaam met extreme obesitas: een homp vlees waarin nauwelijks nog eens mens te herkennen is.

Lichaamsdelen met een verhaal

Sommige kunstenaars kiezen ervoor om de aandacht van de toeschouwer te richten op slechts één lichaamsdeel. Ellen Altfest heeft de afgelopen tien jaar in miniscule details lichaamsdelen zoals de borst, de penis en de oksels geschilderd. Haar realistische aanpak toont een enorme zorg voor kleine kleurverschillen van de huid en correcte draaiing van de haren.

John Coplans heeft een zelfportret van zichzelf gemaakt door alleen zijn handen op zijn knieën te laten zien. De rimpels op zijn handen zorgen ervoor dat de toeschouwer zelf een beeld ontwikkelt van hoe zijn gezicht en de rest van zijn lichaam eruit moet zien. De Iraanse kunstenaar Shirin Neshat stelt maatschappelijke problemen aan de kaart door lichaamsdelen te bedekken met Persische kalligrafie. In Stories of Martyrdom zien we twee vrouwenhanden, afgesneden van de rest van het lichaam door een wapen. De tekst op de handen gaat over de strijd voor het geloof.

Lichaamsvloeistoffen

Veel kunstenaars gebruiken het lichaam direct om kunst te maken door de vloeistoffen die het lichaam produceert te gebruiken in hun werken. In 1961 was Pietro Manzoni de eerste die op deze manier zijn eigen lichaam gebruikte. Hij maakte blikjes waarin hij zijn eigen poep verpakte en verkocht dit als ‘readymade’ kunst. Een grote knipoog naar Marcel Duchamp’s Fountain is nauwelijks voor te stellen.

Andy Warhol experimenteerde in 1978 met urine, door doeken te bedekken met koper-verf en hier overheen te plassen. Hierdoor oxideert de koper in de verf en ontstaat een abstract beeld. Het is nu dus niet de urine zelf, maar de effecten van de urine die overblijven. In de jaren 80 maakt Andres Serrano foto’s van sperma tijdens ejaculatie. Als je de titel niet weet, zie je ook hier een abstract beeld: een witte streep op een zwarte achtergrond.

In 2001 gaat kunstenaar Marc Quinn nog een stapje verder. Hij giet een beeld van zijn eigen hoofd met vijf liter van zijn eigen bloed en siliconen. Het is niet alleen de beeltenis van zijn hoofd, maar ook letterlijk zijn eigen lichaam dat wordt tentoongesteld.

Alle facetten

In deze zomer hebben we het lichaam in vele facetten zien langskomen in meer dan 2000 jaar kunstgeschiedenis.Slechts een klein topje van de berg met naaktkunst hebben we laten zien in deze serie. Het naakt heeft kunstenaars geïnspireerd in het verleden en blijft nieuwe generaties inspireren in de toekomst.