In een bizarre rechtszaak werd Peter Doig, schilder van zeer gewilde magische landschappen, beschuldigd dat hij zijn eigen werk niet meer herkende. Doig moest voor de rechter aantonen dat een schilderij niet door hem gemaakt was. Vandaag deed de rechter uitspraak in het voordeel van de kunstenaar: Doig heeft gelijk, hij heeft het schilderij niet gemaakt.
De zaak begon toen reclasseringsambtenaar Robert Fletcher eerder dit jaar een schilderij wilde verkopen, dat volgens hem gemaakt is door Peter Doig. Hij zegt dat hij het werk gekocht heeft van Doig in 1976 toen hij hem begeleidde na een straf voor LSD-gebruik in de gevangenis van Toronto. Het werk zou daarmee een van de vroegste schilderijen van Peter Doig zijn en is potentieel miljoenen waard. Recent zijn andere werken van Peter Doig geveild voor indrukwekkende bedragen van tussen de 10 en 25 miljoen dollar.
Peter Doig ontkent
Veilinghuizen waren al snel geïnteresseerd in het werk. Een medewerker van Sotheby’s spreekt over: ‘een zeldzaamheid dat zo’n vroeg en compleet werk van Doig opduikt’ en roemt ‘de typerende leegheid van het landschap zoals ook in latere schilderijen’. Als Peter Doig over de verkoop hoort, zegt hij dat hij het een mooi werk vindt, maar dat hij het niet heeft gemaakt.
Deze uitspraak zorgt ervoor dat Fletcher hem voor het gerecht daagt. Hij stelt dat ‘Doig in de war is of zelfs liegt om te voorkomen dat ik het werk voor miljoenen verkoop’. Mogelijk ontkent Doig het bestaan van het schilderij, omdat hij niet wil dat bekend wordt dat hij heeft gezeten voor LSD gebruik. Wat volgt is een bizarre situatie: Doig wordt de eerste levende kunstenaar die moet aantonen dat hij een schilderij niet gemaakt heeft. En tot grote ontzetting van de gehele kunstwereld besluit de rechtbank de zaak inderdaad te behandelen.
Omgekeerde bewijslast
Het is niet de eerste keer dat een grote kunstenaar ontkent dat hij een schilderij heeft gemaakt. Het gebeurde eerder bijvoorbeeld Pablo Picasso en Gilbert Stuart. Ook bij hen doken werken op, die ze naar eigen zeggen nooit gemaakt hadden. Hun ontkenningen waren genoeg overtuigend, nooit werden ze voor de rechter gedaagd om aan te tonen dat ze gelijk hadden.
De zaak van Peter Doig voelt als de omgekeerde wereld. In plaats van dat Fletcher moet aantonen dat het werk van Peter Doig is, moet Doig aantonen dat het niet door hem werd gemaakt. De zaak gaat daardoor niet meer over het schilderij van Peter Doig, maar wordt een voorbeeld-casus voor andere kunstwerken. Als de rechter Fletcher gelijk geeft, dan zou het weleens kunnen betekenen dat veel meer kunstenaars voor de rechter gedaagd worden als er weer een ‘onbekend werk’ of misschien zelfs een vervalsing opduikt.
Uitspraak
Peter Doig woonde inderdaad in zijn jeugd in Toronto, maar hij ontkent dat hij ooit in de gevangenis heeft gezeten en stelt nooit in de buurt van de detentie inrichting geweest te zijn. In 1976 was hij 16 jaar oud en maakte nog geen schilderijen op doek, hooguit tekeningen op papier. Doig ontkent bovendien ieder overeenkomst met later werk en wijst erop dat het schilderij met acrylverf is gemaakt, terwijl hij dit nog nooit heeft gebruikt.
Een team van advocaten is in opdracht van Peter Doig gaan zoeken naar de waarheid en heeft inderdaad een ex-gevangene gevonden die Peter Doige heette. In de boeken van de inrichting staat ook alleen een Doige genoemd, en geen enkele Doig (zonder e). Het schilderij is ook ondertekend met ‘Peter Doige’. Deze ‘Doige’ is in 2012 overleden en kan dus niet meer getuigen, maar zijn zus zegt dat hij regelmatig schilderde en dat het schilderij weleens door deze Doige gemaakt zou kunnen zijn. Fletcher blijft ondertussen volhouden dat hij zeker weet dat over de beroemde Peter Doig gaat.
Vandaag werd uitspraak gedaan door de rechter en daarbij werd Peter Doig in gelijk gesteld. Het werk is niet van Doig en hoogstwaarschijnlijk gemaakt door de oud-gevangene Peter Doige. Doig is uiteraard blij met de uitspraak, maar vindt dat het nooit zover had mogen komen: ‘Het had nooit mogen gebeuren dat een levend kunstenaar het auteurschap van zijn eigen werk moet verdedigen.’
