KunstVensters staat de hele week stil bij de Passie van Christus. Vandaag op Goede Vrijdag herdenken we de dood van Jezus aan het kruis, de dramatische climax van de Goede Week. Hans Memling bracht in 1470 de vele gebeurtenissen van de Passie-week samen in één schilderij. Herken jij samen met ons de gebeurtenissen op dit grote paneel?
Hans Memling maakt ‘Scenes uit de Passie van Christus’ hoogstwaarschijnlijk voor een kapel in de St Jacobskerk van Brugge. Het werk is uniek omdat het in 23 taferelen de gehele Passie-cyclus van Jezus Christus toont, van de intocht in Jeruzalem tot de verschijningen na zijn wederopstanding. In dit overzicht kijken we naar de 15 belangrijkste gebeurtenissen, die Hans Memling zo handig verwerkte in het grote paneel.
Het werk laat zich lezen vanaf linksboven, waar we de intocht van Jezus in Jeruzalem kunnen zien. Deze gebeurtenis vindt plaats op palmzondag en is het begin van de passiecyclus. We zien Jezus toegewuifd worden met takken voor de stadspoort van Jeruzalem.
Eenmaal binnen de stadsmuren herkennen we de Tempelreiniging, waarin Jezus handelaren wegjaagt uit de tempel. Hij probeert zo het huis van God te herstellen als plek voor gebed. Terwijl hij dit doet, zien we links hiervoor het verraad van Judas. Judas praat met de soldaten die Jezus later gevangen zullen nemen.
Nog verder naar links op het schilderij is het volgende tafereel te zien: het Laatste Avondmaal. Jezus zit centraal aan een tafel met de apostelen, die vanwege de kleine afmetingen niet allemaal te zien zijn. Dit is de belangrijkste gebeurtenis op Witte Donderdag.
Na het Laatste Avondmaal gaat Jezus naar de olijfberg waar hij bidt tot God, terwijl de apostelen in slaap zijn gevallen. We herkennen dit tafereel helemaal linksonder op het paneel. Vlak ernaast is de volgende scene te zien, waarin Jezus wordt opgepakt. Judas geeft hem een kus, dat als herkenningsteken dient voor de soldaten.
Omringd door ontzette apostelen, wordt Jezus vervolgens opgepakt en voor Pontius Pilatus gebracht. Pilatus was de lokale machthebber die Jezus ter dood zou veroordelen onder druk van de Joodse leiders. Jezus noemde zich koning der Joden en dit werd gezien als belediging van de keizer. De scene met Pilatus is binnen de stadsmuren te zien, centraal op het schilderij.
Voordat Jezus ter dood werd gebracht vond een hele reeks van mishandelingen en beledigingen plaats die uitgebreid worden beschreven in de Bijbel. Dit vormt het begin van de reeks gebeurtenissen op Goede Vrijdag die door Memling zijn vastgelegd op het paneel. Zo zien we binnen de stadsmuren van Jeruzalem hoe Christus wordt gegeseld terwijl hij zit vastgebonden aan een pilaar. Dit is een veelvoorkomend tafereel in christelijk kunst.
In het volgende tafereel zien we dat Jezus wordt gekroond als ‘koning der Joden’ met een doornenkroon. Vervolgens wordt hij getoond aan het volk. Deze scene is een klassiek tafereel binnen de Bijbelse kunst. Jezus wordt door het volk veroordeeld en zijn goddelijkheid wordt in twijfel gebracht. We noemen deze afbeeldingen ‘Ecce Homo’, wat zoveel betekent als ‘Bekijk de Mens’.
Na deze publiekelijke terechtstelling begint het laatste stuk van de lijdensweg van Christus. Hij moet zijn eigen kruis op de rug dragen vanuit de stad naar de grafheuvel buiten de stadsmuren. Deze scene vormt een centrale afbeelding rechtsonder aan het schilderij. De stoet is lang en lijdt uiteindelijk naar de Golgotha heuvel helemaal boven aan het paneel.
Jezus wordt hier aan het kruis genageld en uiteindelijk samen met twee misdadigers gekruisigd. Het tafereel van de kruisiging is het bovenste stuk van het paneel en de belangrijkste gebeurtenis van Goede Vrijdag. Christus offert zijn leven voor de mensheid. Op het schilderij van Hans Memling zien we onder aan het kruis Maria in het blauw, die het leven van haar zoon beweend.
Het vervolg van het passie-verhaal staat afgebeeld aan de rechterkant van het schilderij. Het lichaam van Jezus wordt hier in een afgesloten graf gelegd. Twee dagen later, met Pasen, staat Jezus op uit de dood. Op het schilderij van Hans Memling zien we hem nu in het rood, omringd door slapende bewakers.
In de rest van de scenes blijft Jezus deze rode kleding aanhouden. We zien op het schilderij meerdere verschijning van Jezus afgebeeld, waarbij de verschijning aan Maria Magdelena het belangrijkst is. Deze scene wordt ook wel ‘Noli me tangere‘ genoemd, naar de woorden die Jezus uitsprak tijdens deze ontmoeting. ‘Noli me tangere’ betekent ‘Raak me niet aan’ in het Latijn.
Hans Memling heeft met zijn Passie-cyclus het Paasverhaal op een unieke manier samengebracht in één schilderij. Ondanks dat de figuren soms een beetje simplistisch zijn en het perspectief niet overal klopt, is het een leuke manier om de gehele geschiedenis van Jezus samen te zien. KunstVensters zal de komende dagen nog stil blijven staan bij de Goede Week met andere schilderijen over het leven van Christus.
‘Scenes uit de Passie van Christus” van Hans Memling is te zien in de Galleria Sabauda in Turijn.
