Canon van de Moderne Kunst: Barnett Newman

Canon van de Moderne Kunst – Venster 44
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 44: Onement van Barnett Newman.

Na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, was er geen ruimte meer voor traditionele schoonheid in de kunst, vond Barnett Newman. Conflict, tragedie en dood vroegen om een nieuwe overweldigende kunstervaring.

Barnett Newman is een van de vroegste abstract-expressionisten, een stroming die in de jaren 50 de overgang vormt tussen de klassieke vernieuwende moderne kunst en de periode die we post-modern of hedendaags noemen. Deze groep kunstenaars vindt een nieuwe vorm van abstractie, die meer dan dat het een versimpeling is van de werkelijkheid, direct het gevoel aanspreekt en daarmee emoties verbeeld die niet tastbaar zijn.

In 1948 maakte Newman het werk ‘Onement’, een verkorting van het woord atonement (boetedoening). Het is de eerste keer dat hij een verticale lijn of ‘zip’/’rits’ gebruikt en dat later zijn handelsmerk zou worden. De lijn verdeeld het doek niet in twee vlakken, maar verbindt de twee vlakken juist  en zorgt voor een bijna spirituele ervaring van kleur en ruimte.

Barnett Newman werd op 29 januari 1905 geboren in New York. Zijn vader was een Poolse emigrant die een eigen kledingfabriek was begonnen. Newman studeerde filosofie en ging aan het werk in de kledingfabriek van zijn vader, daarnaast werkte hij als schrijver en recensent. In de jaren 30 begon hij te schilderen in een expressionistische stijl, werken die hij later allemaal vernietigde. Hij trouwde in deze jaren ook met een kunst leraar, Annalee Greenhouse. Barnett Newman werkte in de jaren 30 en 40 met name als criticus en organisator van tentoonstellingen, terwijl hij zelf wat experimenteerde met het surrealisme. In de rol van schrijver en curator kwam hij in aanraking met de Uptown group van Abstract expressionistische kunstenaars, waaronder Jackson Pollock en Clifford Still. Hij zou meerdere malen over de groep schrijven en tentoonstelling organiseren, voordat hij zelf lid werd van de groep als kunstenaar.

Pas in 1948, op 43 jarige leeftijd, had Newman voor het eerst een expositie. Hij exposeerde hier zijn ‘Zip’ werken, schilderijen die een grote streep als een soort van rits van boven naar beneden over het doek hadden lopen. Het werd zijn signatuur, en de verticale streep zou zijn hele carrière blijven terugkomen in zijn werken. In de jaren 50 maakte hij een serie zwart-wit werken met verticale strepen, onder de titel ‘The Stations of the Cross’ wat een verwijzing was naar zijn Joodse afkomst. In de jaren 60 werkte Barnett Newman met felle kleuren en maakte hij zijn bekendste werken, waaronder de serie ‘Who’s afraid of red, yellow and blue?’ die ook in het Stedelijk Museum te zien is. Ondanks de beperkte aandacht die Newman tijdens zijn leven kreeg, naast het grote succes van Jackson Pollock en Mark Rothko, behoort hij tot de absolute topschilders van het abstract expressionisme. Zijn werk is van grote invloed op het minimalisme van de jaren 60 en 70. Newman overleed in 1970 in New York.

Het werk van Barnett Newman is in Nederland te zien in het Stedelijk Museum, Amsterdam. Internationaal is Newman onder meer vertegenwoordigd in de collecties van  de Tate Modern (Londen) en het Museum of Modern Art (New York).