Woeste landschappen, mythische kunstenaars en hun verhalen, oriëntaalse afbeeldingen, het grootse gebaar, persoonlijke gevoelens, geschiedenisschilderijen met aandacht voor de gewone man, maar bovenal expressie van emotie en vrijheid. Een Venster op de Romantiek…
Geschiedenis
Meer nog dan stroming binnen de kunst, was de Romantiek een manier van leven, een filosofie die zich uitstrekte van literatuur tot muziek, van kunst tot wetenschap. De romantische kunstenaar zet zich af tegen de rationele houding van de politiek en de maatschappij en zoekt zijn toevlucht tot het subjectieve. In schilderijen zie je landschappen, verre landen, sprookjes, mythische verhalen en aandacht voor persoonlijke verhalen. Alles is een vlucht voor de harde werkelijkheid.
Kenmerken
Qua stijl is de romantiek een reactie op het hele strakke en gedetailleerde van het neoclassicisme dat zijn hoogtij vierde in het Frankrijk van Napoleon. De Romantiek heeft zijn wortels in de landschapskunst, romantici vonden in de natuur een mooie allegorie voor het menselijk gevoel. Vaak zorgt dit voor dramatische taferelen: storm, mist en woeste waters. Binnen de historiekunst, kiezen romantici vaak voor het persoonlijke verhaal, ‘die ene verloren soldaat’ of ‘hoe verging het de achterblijvers?’. De kunstenaars zelf maken een verhaal van hun leven en beelden elkaar af alsof ze zelf mythische figuren zijn.
Kunstenaars
De romantiek begon in Duitsland, waar dichters en musici zich afzetten tegen de rationele idealen van de verlichting binnen de ‘Sturm und Drang’ beweging eind 18e eeuw. De vroegste romantische kunstwerken zijn met name landschappen en werden gemaakt in Duitsland en Engeland. In Engeland wordt John Constable als voorloper gezien van de romantici. Hij maakte met name Engelse landschapsschilderijen. In Duitsland krijgt het werk van de Zwitserse schilder Henry Fuseli veel aandacht, vanwege zijn mythische stijl met veel aandacht voor het emotie en groot gebaar.
In Duitsland ontstaat onder leiding van Caspar David Friedrich een Duitse school van landschapsschilders. In Friedrich’s werk is het landschap vaak een allegorie voor het menselijk gevoel. Personen staan ook vaak nadenkend afgebeeld. In Engeland komt gelijktijdig Joseph William Turner op, wiens werk ook gebaseerd is op landschappen. Turner is qua stijl veel vooruitstrevender dan Friedrich, met in zijn late werk een losse penseelstreek en veel licht.
Vanwege de sterke neoclassicistische traditie, komt de romantiek in Frankrijk zo’n 20 jaar later op gang dan in Engeland en Duitsland. Met de opkomst van de Franse schilders als Eugène Delacroix en Jean Louis Theodore Gericault wordt de pure landschapskunst losgelaten en komt er meer aandacht voor mythologie en historie schilderijen. Onderwerpen die ook in andere landen zouden worden overgenomen.
Nederland
Nederland heeft een vrij beperkte romantische traditie zonder grootse emotionele gebaren. Er is echter een opleving van de landschapskunst in de 19e eeuw waarvan Barend Cornelis Koekkoek en Cornelis Springer belangrijke vertegenwoordigers zijn. De romantiek zou de hele 19e eeuw invloed houden op de kunst en de principes werden gedeeltelijk overgenomen door de Symbolisten.
