Pop art is blikken soep. Pop art is strip. Pop art is Marilyn Monroe. In de jaren 60 reageerden kunstenaars als Andy Warhol, Robert Rauschenberg en Roy Lichtenstein op de elitaire kunstwereld door banale voorwerpen en afbeeldingen uit de populaire cultuur te nemen en de consumptiemaatschappij te verheerlijken. Een meer Amerikaanse kunststroming is nauwelijks denkbaar en toch is de grootste collectie Pop Art ter wereld te vinden in Duitsland. Het Ludwig Museum in Duitsland toont dit najaar eindelijk weer eens hun omvangrijke verzamelijk Pop Art!

Dankzij een aantal geweldige verzamelaars heeft Duitsland een impossante collectie van moderne en hedendaagse kunst opgebouwd. Misschien wel de meest beroemde verzamelaars van Duitsland is het echtpaar Ludwig dat zo’n omvangrijke en kwalitatief hoogstaande collectie heeft opgebouwd, dat er tegenwoordig zes musea verspreid over Europa mee gevuld worden. In het Ludwig ‘filiaal’ in Keulen is dit najaar de Pop Art uit alle zes de musea te zien. Het is de meest indrukwekkende Pop Art collectie ter wereld.

Andy Warhol

Ondanks dat de eerste Pop Art kunstenaars uit Engeland kwamen, werd New York in de jaren 60 het middelpunt van de Pop Art beweging. Met name door de aanwezigheid Robert Rauschenberg, Roy Lichenstein, Jasper Johns en natuurlijk Andy Warhol ontstond in New York het Pop Art centrum. Andy Warhol was met zijn herkenbare kunst, uitdagende karakter en opvallende levenswijze direct een beroemdheid. Warhol noemde zijn studio een fabriek en benadrukte hiermee de banaliteit van zijn werken.

Alle hoogtepunten uit werk van Andy Warhol zijn in Keulen aanwezig: Campbell soup, Marilyn Monroe, Elvis Presley, Bloemen, Portretten, Krantenkoppen, de verzameling toont Warhol in al zijn facetten. Je denkt dit soort werken tegen te komen in New York, de bakermat van de Pop Art. Maar toen ik recent door het Museum of Modern Art liep, kwam ik gedeceptioneerd weer naar buiten. Waar waren nou die geweldige Pop Art kunstwerken? In het Ludwig Museum vond ik opeens mijn antwoord: ze zijn in Keulen!

Tentoonstelling in Keulen

De tentoonstelling in het Ludwig Museum is indrukwekkend vanwege de gigantische omvang en diversiteit van de Ludwig collectie. Alle belangrijke Pop Art kunstenaars zijn aanwezig en meestal met invloedrijke werken. Normaal zijn de werken verspreid over 6 musea, maar pas nu de werken allemaal naar Keulen zijn gehaald blijkt de gigantische omvang van de collectie. Er is door het Ludwig museum voor gekozen om tijdens de tentoonstelling het verhaal van Peter Ludwig te vertellen en terug te kijken op het begin van de Pop Art verzameling. Zonde! Want dit is eigenlijk een vrij saai verhaal.

Peter Ludwig kwam in aanraking met de Amerikaanse Pop Art kunst aan het einde van jaren 60 en organiseerde in 1969 een tentoonstelling over Amerikaanse kunst in het Wallraf museum. Hierna begon Ludwig pas echt Pop Art te verzamelen. In 1969 hadden Andy Warhol, Roy Lichtenstein en consorten al lang en breed furore gemaakt in de internationale kunstwereld. Eigenlijk was de Pop Art stroming zelfs al over zijn hoogtepunt heen. Met andere woorden, Peter Ludwig is eigenlijk vrij laat aan zijn Pop Art verzameling begonnen. Waarom hier zoveel nadruk op leggen in de tentoonstelling?

Met zo’n geweldig arsenaal aan kunstwerken om uit te kiezen, zijn er zoveel interessante combinaties te maken en verhalen om te vertellen. Toch toont  het Ludwig Museum een vrij braaf overzicht van de Pop Art stroming, veelal op kunstenaar gesorteerd. Alleen in de achterste zalen wordt het nog spannend, hier worden werken van Jasper Johns en Robert Rauschenberg door elkaar gehangen. Johns staat toch vooral bekend als een kleurrijke schilder van simpele symbolen zoals vlaggen, letters en cijfers. Terwijl Rauschenberg meer de man is van collages en meer donkere kleuren. Pas door de werken te combineren blijkt toch hoeveel de twee elkaar beïnvloed hebben!

Ironie van de Pop Art

We zien het portret dat Andy Warhol maakte van Peter Ludwig, zoals Warhol van veel beroemdheden en rijke mensen eenzelfde portret heeft gemaakt. Iedereen die veel wilde betalen, kreeg van Warhol zijn eigen portret. Natuurlijk benadrukte dit de consumptiemaatschappij en de banaliteit van de kunst. Er was niets verheven meer aan de kunst van de Pop Art kunstenaars, het ging alleen maar om consumeren. Andy Warhol maakte zo echt een fabriek van zijn atelier, een portrettenfabriek voor de elite.

Als je de gigantische omvang van de tentoonstelling bekijkt (> 150 werken), besef je steeds hoe Peter Ludwig heeft bijgedragen aan de verkondiging van de Pop Art. Het is ironisch om te zien dat de Pop Art die zich zo afzette tegen de elitaire kunstwereld juist door diezelfde elitaire kunstkopers groot gemaakt is. Op kunstveilingen zorgen de Pop Art werken vaak voor de hoogste bedragen. Zonder de interesse van deze rijke elite, zoals Peter Ludwig, waren de Pop Art kunstenaars nooit zo groot geworden.

Gelukkig voor de gewone burger met de kleine portemonnaie heeft Peter Ludwig zijn Pop Art collectie niet voor zichzelf en zijn rijke vrienden gehouden, maar is hij een museum begonnen. Daarom kan iedereen nu genieten van de mooiste Pop Art collectie wereld. Nederland heeft zelf een vrij magere collectie Amerikaanse Pop Art, dus dit is een mooie gelegenheid om vlak over de grens de pareltjes van de Pop Art te bekijken.

Ludwig goes Pop
Ludwig Museum, Keulen, Duitsland
t/m 11 januari 2015