Staat u ook weleens in een museum voor een wereldberoemd kunstwerk en denkt u bij uzelf: Waarom is nou juist dit kunstwerk zo bijzonder? KunstVensters gaat op onderzoek uit naar de oorsprong van de faam van enkele van de meest beroemde kunstwerken ter wereld. Vandaag het zevende deel uit de serie: Impression, soleil levant van Claude Monet.
“Indruk – ik was er zeker van. Ik zei net tegen mezelf, omdat ik onder de indruk was, dat het een soort indruk moest geven… en wat een vrijheid, wat een gemakzuchtig vakmanschap! Zelfs het meest simpele behangetje is meer voltooid dan dit zeegezicht.” Het was een van de spottende recensies in Le Charivari die werd geschreven toen Monet zijn werk ‘Impression soleil levant’ tentoonstelde in Parijs. Louis Leroy beschreef een gesprek tussen twee sceptische bezoekers van de tentoonstelling, waarvan één van beide de werken zo belachelijk vindt dat hij buiten zichzelf raakt van spot.
Eerste tentoonstelling van Impressionisten
We schrijven het jaren 1874 als Monet samen met Degas, Renoir, Sisley, Morisot en Pissarro de “Société anonyme des peintres, sculpteurs et graveurs” opricht als tegenhanger van de officiële Salon. De kunstwereld wordt in Parijs gedomineerd door de academie die kunst volgens het classicisme propageert. In 1863 wordt hier voor het eerst tegen geprotesteerd als tweederde van de kunstenaars wordt geweigerd voor de officiële Salon, waar jaarlijks de top van de schilderkunst wordt opgehangen. Vanwege de vele klachten wordt er in 1863 ook een salon voor geweigerde kunstwerken georganiseerd. Hier hangt onder meer Le Dejeuner sur L’Herbe van Eduard Manet en dit zorgt voor veel ophef. Sindsdien ontstaat er een steeds grotere groep kunstenaars die zich af zet tegen de traditionele schilderkunst van de Salon.
In 1874 vormt een deel van deze kunstenaars dus een onafhankelijke vereniging (Société anonyme des peintres, sculpteurs et graveurs) en organiseert een expositie in de studie van de fotograaf Nahar. Het zorgt voor een nieuwe schok in de gevestigde kunstwereld. De schilderijen met felle kleuren en overvloedig licht, lijken losgeslagen vergeleken met de kunst van de academie. Het is met hedendaagse ogen niet voor te stellen hoe exceptioneel en vernieuwend deze werken waren. Voor veel critici en liefhebbers was deze kunst te radicaal en dus werden er spottende en negatieve recensies geschreven.
Woordspelletje
Het werk “Impression, soleil levant” werd gebruikt voor een woordspelletje door Louis Leroy. Impression is het Franse woord voor indruk. “Indruk – ik was er zeker van. Ik zei net tegen mezelf, omdat ik onder de indruk was, dat het een soort indruk moest geven…” Louis Leroy moet het een nietszeggende titel hebben gevonden. Hij had vooral de indruk dat het werk niet af was. Dus zette Leroy boven zijn recensie: Tentoonstelling van Impressionisten. Monet en zijn mede-schilders lieten zich echter niet van de wijs brengen en waren niet gevoelig voor de kritiek. Ze namen hun nieuwe titel “Impressionisten” aan als geuzennaam en bleven hem gebruiken. Uiteindelijk zouden ze samen 8 exposities organiseren als Société anonyme des peintres, sculpteurs et graveurs. Zo werd een belediging uiteindelijk de naam van de groep schilders die wereldberoemd zouden worden en tegenwoordig alom gewaardeerd. Het schilderij “Impression, soleil levant” zou bekend worden als naamgever van de impressionisten.
In 1938 werd het schilderij toegevoegd aan de collectie van het Musée Marmottan in Parijs en daar lange tijd tentoongesteld onder de titel Impression, soleil couchant (zonsondergang). Tot dat het in de jaren 60 de originele titel (zonsopkomst) weer in gebruik werd genomen. Het werk raakte nu wijdverspreid beroemd als een van de meest beroemde werken van het impressionisme doordat het de stroming zijn naam had gegeven.
Diefstal
In 1985 kwam het werk weer volop in het nieuws doordat het werd gestolen uit het museum. Gewapende mannen drongen op klaarlichte dag het museum binnen en dwongen medewerkers en bezoekers op de grond te liggen, terwijl zij 9 doeken meenemen. Naast ‘Impression, soleil levant’ ging het om andere werken van Monet, Renoit en Morisot. Na jarenlang onderzoek werd opgehelderd dat de doeken waren gestolen door de Japanse gangster Shuinichi Fujikuma. Ondanks dat hij al in 1987 werd gearresteerd, duurde het nog tot 1990 voordat de doeken werden teruggevonden op Corsica. Juist deze jarenlange afwezigheid heeft bijgedragen aan de mythische uitstraling van het werk. Sinds het is teruggevonden is het werk grondig gerestaureerd. Sindsdien is het werk het absolute topstuk van het Musée Marmottan in Parijs en misschien wel Monet’s meest geliefde schilderij.
Meer wereldberoemde kunstwerken:
Hoe ziet Van Gogh’s Sterrennacht er overdag uit?
Hoe Marianne het symbool van Frankrijk werd dankzij Delacroix
Waarom verbrandde Sandro Botticelli zijn eigen schilderijen?
Urineren in Kunst – Duchamp’s Fontein
Nighthawks: Het New York van Edward Hopper
Commotie op de Salon: Le Déjeuner sur L’Herbe
Symboliek, Porno en Flower-Power in Klimt’s Kus
Reizen langs de Japanse Ku(n)st met de Houtsnedes van Hokusai en Hiroshige
Wat is het enige schilderij met zijn eigen emoji?
Géricault ging over lijken voor ‘het Vlot van de Medusa’
Hoe Mr. Bean een schilderij beroemd maakte
Waar vind je de overweldigende natuur uit Friedrich’s Wandelaar?
Waar hing de Nachtwacht in de Gouden Eeuw?
Dank voor het leuke verhaal. Als beeldend kunstenaar is dit mij natuurlijk niet onbekend. Maar het gaat natuurlijk om het verwoorden ervan. Ook blijkt maar weer eens hoe benamingen bij toeval ontstaan. Net zoals bij de geuzen toen in 1566 Karel van Berlaymont edelen die een smeekschrift aan landvoogdes Margaretha van Parma overhandigden, benoemde als “des gueux”, bedelaars.
Impressio betekend indruk in het Latijn, het impressionisme gaat vooral om de indruk van het beeld dat geschilderd is.
ik vind het schilderij prachtig
ik vind het prachtig en modern