Het Folkwang Museum in het Duitse Essen kondigt deze week aan dat de tentoonstelling rondom het werk Balthus die in April zou openen, geen doorgang zal vinden. De reden? Het museum is bang voor de reacties op foto’s van naakte kinderen die Balthus maakte en die getoond zouden worden tijdens deze tentoonstelling. Het is het volgende bericht in een reeks van recente berichten over pedofielie en kunst. Tijd voor een debat, wanneer wordt een afbeelding van een naakt kind pedofilie? Wat is kunst en wat is kinderporno?
Balthus maakte op het eind van zijn leven polaroid foto’s van Anna, een meisje dat tijdens deze sessies 8-16 jaar oud was. Anna kwam elke woensdag, ruim 8 jaar lang. Balthus maakte duizenden foto’s van Anna. Hij onderzocht haar in alle facetten, hij zocht verschillende emoties, liet haar allerlei lichaamshoudingen aannemen. Na zijn dood in 2001 zijn de foto’s door de familie van Anna uit de publiciteit gehouden, maar er is altijd vraag naar geweest door kunsthistorici. Ze afbeeldingen geven namelijk een uniek beeld van de werkwijze van de Balthus. De foto’s werden deze herfst voor het eerst getoond in de Gagosian Galerie in New York.
Nu zouden ze in het voorjaar onderdeel uitmaken van de tentoonstelling in Essen. Het Folkwang museum wilde de relatie tonen tussen de foto’s en de schilderijen van Balthus. Maar na een recente publicatie in ‘Die Zeit’ die de werken afdoet als foto’s van een pedofiel, besluit het museum nu dus de tentoonstelling niet door te laten gaan. Volgens het officiële persbericht vanwege mogelijk ‘ongewenste juridische gevolgen’.
Sally Mann
Het is niet de eerste keer dat er maatschappelijke onrust ontstaat over naaktfoto’s van kinderen die worden gepresenteerd als kunst. In 1992 maakte Sally Mann een boek met 65 zwart/wit foto’s van haar kinderen (op dat moment allemaal jonger dan 10 jaar uit) onder de titel ‘Immediate Family’. Het boek bevatte ook foto’s waarop de kinderen naakt te zien zijn. Met name de Christelijke media in Amerika bestempelde dit werk acuut als kinderporno. Sally Mann is het absoluut mee oneens, zij zegt dat ze kinderen probeert vast te leggen door de ogen van een moeder. Vanzelfsprekend ziet een moeder haar kinderen naakt. Ze wil de kinderen tonen die typische kinderspelletjes aan het spelen zijn en zich niet druk maken over hoe ze eruit zien of overkomen. Door sommigen werd dit erkend, zo werd geschreven dat Sally Man ‘een Hof van Eden’ heeft gecreëerd in haar foto’s. Toch is Sally Mann niet bang om ook heftige thema’s als onzekerheid, eenzaamheid en seksualiteit aan te snijden met deze foto’s. Ook hier geldt dat ze de kinderen weergeeft als een moeder, die ook met al deze emoties van haar kind moet omgaan.
Recent was er in Engeland veel ophef rondom het werk van Graham Ovenden. Ovenden werd vorig jaar voor 27 maanden gevangenisstraf veroordeeld voor kindermisbruik dat plaatsvond tussen 1972 en 1985. Ovenden is een Engelse kunstenaar die regelmatig poseersessies hield met jonge meisjes. Volgens de rechter zou hij tijdens deze sessies, een meisje hebben gevraagd hem aan te raken terwijl ze samen in bad zaten. Ook zou het maken van de foto’s volgens de rechter geen artistiek, maar een seksueel doel hebben gehad. De Britse Tate besloot na deze uitspraak al het werk van Ovenden waarop minderjarigen staan afgebeeld te verwijderen uit de musea en van de website.
Caravaggio
De vraag is nu waar de grenzen van de kunst liggen. Het is natuurlijk duidelijk dat artiesten nooit onder het mom van ‘de kunst’ kinderporno mogen vervaardigen. Maar dat maakt niet automatisch iedere afbeelding van een naakt kind meteen een pedofiele afbeelding. Ieder kunstwerk zal daarom afzonderlijk beoordeeld moeten worden. Waar Ovenden duidelijk te ver is gegaan en daarvoor is veroordeeld, is er niet eens aangifte gedaan tegen Sally Mann. Duidelijk is in ieder geval dat onze beoordeling heel erg afhangt van ons referentiekader. Wat te denken van ‘Amor Vincet Omnia‘ dat wordt gevierd als een van de mooiste werken van de Barok? Zouden we dat kinderpornografisch vinden als dat nu was gemaakt? In de tijd van Caravaggio waren dit soort afbeeldingen volledig geaccepteerd. Naakte kinderen maakten toen onderdeel uit van het straatbeeld.
Het is een discussie waarop geen makkelijk eenduidig antwoord te vinden is. Daarom is het belangrijk dat deze discussies gevoerd blijven worden. Het is daarom jammer dat het Folkwang Museum heeft besloten de tentoonstelling met het werk van Balthus wordt afgelast. Met een mooi randprogramma van lezingen en debatten zou aan de hand van de polaroids van Balthus, gesproken kunnen worden over thema’s als ‘naakt’, ‘seksualiteit’, ‘kinderporno’ en ‘onze samenleving’. Juist binnen de veilige muren van het museum zou het goed zijn om deze kwestie zichtbaar te maken.
Gerelateerde berichten
– Amor Vincet Omnia van Caravaggio
– 40 kinderen van Lucian Freud
Hallo,
Watt we are seeing is a cultural war over the definition of childhood; namely between a conservative, romanticised vision; a bourgeois, materialist hallucination and the natural child, the child free to be themselves, free of all adult expectancy.
Much of the concern over sexualisation comes from the conservatives who have created an unrealistic ideal of the ‘innocent’ child. This ideal is a rather late invention. A combination of Victorian romanticism revisioned after WW2. It is largely the construction of adults afraid of the adult world: if only we could return to a period of innocence. These fundamentalists are deeply afraid of childhood sexuality, indeed, as they are afraid of their own adult sexuality. In their world children are in danger from sex. Predators lurk everywhere, children are damaged by an early awareness, but more importantly (and this is the real concern) a sexualised child does not conform to conservative moral standards.
Greeting
In oude christelijke cultuur van latere eeuwen met de toen gebruikelijke christelijke sextaboes gaf men kinderen ook vleugels, liet hen zonder kleren in grote getale, vaak sexloos, “rondvliegen”…en weg was het probleem. Laat ons volwassenen(ook christenen) nu eindelijk ook eens kinderen in het gewone leven zonder kleren en zonder vleugeltjes echt mooi vinden, zoals ze zijn. En laat pedofielen onder ons, het liefst als zodanig geaccepteerd, aub blijven beseffen dat er ook dan zoiets als sexuele volwassen beheersing vereist is, die het om ze niet te beschadigen niet “met kinderen doet”!
Joost,
Verstandig antwoord, uit het hart en vooral begenadigd van oprechtheid.
Groet