Met Kerstmis vieren we de geboorte van Jezus Christus. Het schilderij dat Lorenzo Lotto maakte over de geboorte van Jezus zit vol symboliek. Waarom schilderde hij de geboorte van Jezus in een stal met duiven, een crucifix en een provisiezak?
In 1523 schilderde Lorenzo Lotto, een geboren Venetiaan die zijn schilderscarrière begon in het atelier van Giovanni Bellini, de Geboorte van Jezus. Het is een schilderij vol symboliek en Bijbelse verwijzingen dat op het eerste gezicht heel traditioneel lijkt, maar voor Renaissance begrippen een moderne blik gaf op het geboortetafereel.
Bijbelse Verwijzingen
Het schilderij van Lorenzo Lotto met de geboorte van Jezus Christus zit vol met verwijzingen naar toekomstige gebeurtenissen in het leven van Jezus. Het meest in het oog springend is uiteraard de crucifix aan de linkerkant van het schilderij. Hier wordt getoond hoe Jezus aan zijn einde zal komen aan het kruis. Geboorte en dood worden zo in één schilderij getoond.
Onder de kribbe ligt een zak met provisie en een waterfles die verwijzen naar de vlucht naar Egypte, die het drietal zal ondernemen om weg te komen van Herodes’ achtervolging. De meest subtiele verwijzing naar de toekomst is het tweetal duiven op de dakrand van de stal. Er wordt hier verwezen naar het Bijbelverhaal van Jezus in de tempel. Arme families offerden vaak twee duiven in de tempel in plaats van hun oudste zoon voor het priesterschap te bestemmen. Bovendien zijn de duiven het symbool voor het huwelijk van Jozef en Maria.
Sandro Botticelli – Geboorte van Jezus (in een grot)
Angelo Bronzino – Geboorte van Jezus (in een stal)
De Herdertjes lagen bij nachte
In de tijd van Lorenzo Lotto werden er niet veel schilderijen van de geboorte van Jezus gemaakt waarop er geen aanbidding plaatsvond. Meestal werden de herders of de drie koningen afgebeeld naast de kribbe, als erkenning van de ‘macht’ van de pasgeboren koning van de Joden. In het schilderij van Lotto is dit echter niet het geval. De herder is op de achtergrond nog niet gewaarschuwd door de engelen.
Lorenzo Lotto koos ervoor de geboorte van Jezus te schilderen in een stal. Nergens in de bijbel staat dit specifiek vermeld, maar Lucas beschrijft dat hij na zijn geboorte in een ‘voederbak’ werd gelegd. Daarom wordt algemeen aangenomen dat het stal moet zijn geweest. In veel schilderijen zien we een idyllische stal in een boerenlandschap of zelfs in een berglandschap, maar aannemelijker is dat het gewoon de stal bij een herberg in het dorp is geweest. Overigens zijn er ook apocriefe teksten, die een grot als geboorteplaats van Jezus beschrijven. Daarom zie je op andere schilderijen soms een grot geschilderd.
Modern & Klassiek: Jozef & Maria
Jozef was honderden jaren een beetje ‘vergeten figuur’ in het christendom. Zijn leven werd niet beschreven in de meeste heiligenboeken en in de kunst was hij vaak een oude man op de achtergrond. De echte aandacht op de schilderijen ging uit naar Maria en het Kind, eventueel aangevuld met de drie koningen. In het schilderij van Lorenzo Lotto staat Jozef echter op gelijke hoogte van Maria en is even prominent afgebeeld. Zijn biddende houding zorgt ervoor dat hij eigenlijk de rol als aanbidder overneemt van de drie koningen.
Maria staat daarentegen vrij klassiek afgebeeld in een blauwe mantel. Blauw is kleur van de maagd Maria, symbool voor de hemel, symbool voor hoop en symbool voor maagdelijkheid. Ook Maria is geknield en houdt haar armen als een kruis gevouwen voor haar lichaam.
Volg de Kunstbijbel!
Kerkelijk jaar: Geboorte van Jezus (25 december) – de Kindermoord in Bethlehem (28 december) – de Besnijdenis van Jezus (3 januari) – Driekoningen (6 januari) – de Doop van Jezus (zondag na Drie Koningen) – het Huwelijk te Kana (tweede zondag na Drie Koningen) – de Presentatie in de Tempel (2 februari) – de Vlucht naar Egypte (17 februari) – Wonderen van Jezus – Annunciatie (8 april) – Heilige Drie Eenheid (26 mei) – de Visitatie (31 mei) – Heilig Hart (7 juni) – Geboorte van Jezus de Doper (24 juni) – Herrijzenis van Lazarus (29 juli) – de Transfiguratie (6 augustus) – Maria-Hemelvaart (15 augustus) – Kroning van Maria (22 augustus) – Onthoofding van Johannes de Doper (29 augustus) – Geboorte van Maria (8 september) – Heilig Kruis (14 september) – Allerheiligen (1 november) – Allerzielen (2 november) – Presentatie van Maria in de Tempel (21 november) – Christus Koning (24 november) – Onbevlekte Ontvangenis (8 december)
Paascyclus: Palmpasen – de Tempelreiniging – het Laatste Avondmaal – Jezus op de Olijfberg – de Kruisweg – de Kruisiging – de Kruisafname – de Wederopstanding – Noli me tangere – de Ongelovige Thomas – Hemelvaart – Pinksteren
