Nul is meer dan Nul

Het Stedelijk Museum in Schiedam geeft dit najaar een kijkje in het werk van een vergeten kunstenaarsbeweging. In de jaren 60 richten een aantal Nederlandse kunstenaars de avant-gardistische Nul groep op. Vier jaar lang beheersen ze het Nederlandse kunstlandschap om daarna in vergetelheid te raken. Onder de titel ‘Nul = 0’ een hernieuwde kennismaking in Schiedam!

De Nul beweging werd in 1960 gevormd door Jan Schoonhoven, Armando, Jan Henderikse, herman de vries en Henk Peeters en kenmerkt zich door een vermenging van schilderkunst en beeldhouwkunst waarin veelal objecten uit het dagelijks leven worden gebruikt. Door gebruik van herhaling en simpele kleuren als wit en zwart, werd met deze objecten een esthetisch effect beoogd. De werken van deze kunstenaars zijn tegenwoordig in het bezit van allerlei musea in Nederland te zien, maar worden verbazingwekkend weinig getoond.

Nul in Nederland

In Schiedam worden de kunstenaars omstebeurt gepresenteerd. Jan Schoonhoven, die bekend staat om zijn monochrome witte reliefs, wordt afgewisseld met Henk Peeters, wiens waterplafonds en muren te zien zijn op de tentoonstelling. Het is een bonte verzameling van allerlei materialen. Muren met autobanden (Armando) staan naast muren van kratten (Jan Henderikse) of bij elkaar geplakte spuitbussen (eveneens Jan Henderikse). De nul kunst is iedere keer weer verrassend en ondanks zijn ruwe materiaal erg rustig, bijna bedwelmend.

De nul kunstenaars zochten naar een pure onpersoonlijke kunstvorm waarin iedere romantische verheerlijking van de kunstenaar teniet gedaan werd. Toch hebben alle nul-kunstenaars een duidelijk eigen signatuur, waarbinnen Armando de meest opvallende dissonant is. Ondanks dat de beweging nu ruim 50 jaar oud is, doen de werken verrassend eigentijds aan. Iets wat de hernieuwde interesse voor dit werk mogelijk verklaard.

Internationale Nul

In Schiedam wordt de Nul beweging in een internationale context geplaatst, waardoor de tentoonstelling verder wordt uitgediept. Er hangt een monochroom van Yves Klein en een assemblage van Arman, kunstenaars die vanuit het Franse Nouveau realisme een sterke verwantschap met de nul kunstenaars hadden. Ook de Duitse zero beweging met Günther Uecker is uitgebreid aanwezig in Schiedam, hier is goed te zien dat de Duitse dissonant veel meer op de grens tussen minimal art en op art balanceerde dan hun Nederlandse collega’s. Plaats daarnaast nog de Italianen Piero Manzoni en Lucio Fontana, die commercieel misschien wel het meest succesvol waren, maar conceptueel het minst vernieuwend en dan heb je het hele spectrum van de Europese nul bewegingen compleet.

Het is dan ook verrassend hoe een klein museum als het Stedelijk Museum in Schiedam, met een beperkte hoeveelheid werken een geweldige tentoonstelling weet neer te zetten. De tentoonstelling boeit, enthousiasmeert en smaakt naar meer. Tijd dus dat de Nederlandse musea de nul kunst weer uit de mottenballen halen en opnieuw beginnen tentoon te stellen.