Het Lam Gods van Jan van Eyck is een schilderij met een roemruchte geschiedenis. In de Renaissance was het nauwelijks te zien, in de Napoleon-tijd ging het als oorlogsbuit dwars door Europa en in de 20e eeuw werd het gestolen. Het verhaal van beroemdste schilderij van Jan van Eyck…
De belangrijkste reden om in Gent een bezoek te brengen aan de Sint-Baafskathedraal is het beroemde triptiek van Jan van Eyck dat hij schilderde in 1432. Het werk toont de aanbidding van het lam en links en rechts hiervan respectievelijk de rechtvaardige rechters en de ridders van Christus. De bovenste rij toont Adam, Maria, Christus (of toch God?), Johannes de Doper en Eva.
Olieverf
Het werk heeft al vanaf de Renaissance een enorme faam opgebouwd in de kunstwereld. Deze beroemdheid is gestoeld op twee zaken. Ten eerste werd aangenomen dat Van Eyck de allereerste kunstenaar was die met olieverf schilderde. De beroemde Italiaanse biograaf Vasari schreef dit ten onrechte in zijn boeken en dit gaf werken van Jan van Eyck een extra gewildheid. Ten tweede, werd het triptiek slechts zelden geopend. Meestal was alleen de buitenkant van het werk te zien in de Sint-Baafskathedraal, slechts met feestdagen als Pasen en Kerst werd ook de binnenkant getoond.
Vasari mocht er dan naast hebben gezeten wat betreft de bewering dat Van Eyck de eerste olieverf schilder was, hij had goed gezien dat Van Eyck de eerste was die olieverf op grote schaal gebruikte en de techniek verfijnde. Het triptiek in Gent is dan ook van enorme kwaliteit door de rijke details die met klassieke frescotechnieken niet mogelijk geweest zouden zijn. De faam van het werk werd natuurlijk versterkt door de beperkte tijd dat het werk geopend te zien was. Er ontstond een soort magie rondom het werk.
Oorlogsbuit
Maar de beroemdheid van het werk zou nog verder worden uitgebreid doordat het doek als oorlogsbuit een rondreis door Europa zou maken. In 1794 werd het door Franse soldaten meegenomen naar Parijs om in het Louvre van Napoleon te worden geplaatst. Na de val van Napoleon kwam het werk terug in Gent. De zijvleugels werden gedemonteerd en verkocht aan de koning van Pruisen om geld te verdienen voor restauratie van de kerk. Alleen de centrale voorstelling bleef in Gent waar het in 1822 een grote brand overleefde. De zijvleugels werden tentoongesteld in de Gemaldegalerie in Berlijn.
Toen de eerste wereldoorlog uitbrak probeerde de Duisters ook het centrale deel van de altaarstuk naar Berlijn te krijgen. Maar voordat ze het triptiek konden innemen, had een Vlaamse historicus het werk in bescherming genomen. Hij zou het gedurende de hele oorlog in zijn eigen huis verbergen. Na de eerste wereldoorlog werd Duitsland gedwongen de zijvleugels naar Gent te sturen om het gehele werk weer in volledige glorie te herenigen. Na ruim 100 jaar was het werk in 1924 weer compleet.
Diefstal
Maar dit zou niet lang duren. In 1934 volgde namelijk een gebeurtenis die de wereldfaam van het Gentse altaarstuk definitief zou neerzetten. In de nacht van 10 april werden namelijk de twee panelen, die samen een afbeelding van de Rechtvaardige Rechters vormen, gestolen uit de kathedraal. Drie weken later werd de helft hiervan terugbezorgd met de mededeling dat ook de andere helft zou worden teruggegeven als en bedrag van 1 miljoen Frank zou worden betaald. Hieraan heeft de politie nooit willen toegeven en dus is het laatste deel tot op de dag van vandaag kwijt.
Volgens de overlevering is er eind 1934 nog een beurshandelaar geweest die op zijn sterfbed claimde de enige ter wereld te zijn die wist waar het missende paneel zich bevond. In zijn doodstrijd heeft hij echter nooit de locatie kunnen vertellen en dus nam hij zijn geheim mee in het graf. Het missende paneel werd in 1939 nageschilderd door Jozef van der Veken en is tot vandaag de dag onderdeel van het triptiek dat wordt getoond in de Sint Baafskathedraal.
Tweede Wereldoorlog
Maar het Gentse altaarstuk zou ook na 1939 de gemoederen nog bezighouden. Zo werd het stuk tijdens de de Tweede Wereldoorlog verborgen gehouden in Zuid Frankrijk om het voor de nazi’s te beschermen. Ook was er in 1974 een rel toen werd beweerd dat het nageschilderde paneel opeens eeuwenouder leek te zijn. Sommigen dachten dat het was vervangen door het origineel of dat Van der Veken het origineel had overgeschilderd. Onderzoek wees echter uit dat dit niet zo was en dat het paneel inderdaad het namaak stuk was uit 1939.
Vele vragen blijven onbeantwoord in de geschiedenis van Jan van Eyck’s Lam Gods en juist deze mysteries dragen bij aan de beroemdheid van het werk. Al sinds 1432 is het triptiek omgeven door intriges, anekdotes en sterke verhalen. Tot op de dag van vandaag zijn er detectives die zoeken naar het vermiste altaarstuk. Zou het ooit nog gevonden worden?
Meer wereldberoemde kunstwerken:
Hoe Rodin 200 beelden samenbracht in zijn Hellepoort
Urineren in Kunst – Duchamp’s Fontein
De Grootste Schatten uit het Graf van Toetanchamon
Waar hing de Nachtwacht in de Gouden Eeuw?
Reizen langs de Japanse Ku(n)st met de Houtsnedes van Hokusai en Hiroshige
Salvador Dali was bang voor seks
Géricault ging over lijken voor ‘het Vlot van de Medusa’
Symboliek, Porno en Flower-Power in Klimt’s Kus
Waar vind je de overweldigende natuur uit Friedrich’s Wandelaar?
Hoe Rafaël met een list Michelangelo naar de Sixtijnse kapel bracht
Wie was de beste kunstenaar van de Renaissance? Michelangelo en Rafaël voerden een innige concurrentiestrijd in Rome. Michelangelo was duidelijk de betere beeldhouwer. Dus om hem te verslaan, verzon Rafaël…
De Verborgen Verleidingen in de Tuin der Lusten van Jeroen Bosch
Waarom het impressionisme, het impressionisme heet
Marilyn Monroe en de Portrettenfabriek van Andy Warhol
Dit is een onverwachte confrontatie met iets van decennia geleden uit mijn loopbaan.
Ik heb toen printplaten ontworpen, onderdelen zitten solderen en draden aansluiten tussen schakelingen voor elektronische beveiligingsapparatuur, ter bescherming van het Lam Gods in de Sint Baafs.
Dat zonder dat ik het kunstwerk ooit gezien heb. Er was hoogstens iets over te vinden in een encyclopedie.
Eigenlijk heb ik, tot nu, nooit beseft hoe groot dat kunstwerk was.
“Mijn” apparatuur zal wel al lang vervangen zijn…
Jammer dat de grootheid van dit werk de simpele boodschap van de eerste joodse christenen en de christen Jan van Eyck totaal “overvleugelt”: het nieuwe joodse Paaslam, eerst kern van het joodse seidermaal, nu teken van de opvallende manier van eten van de jood Jezus van Nazareth, waarbij iedereen welkom was..en dus ook symbool van toekomstige wereldeenheid. Dat wou hij eigenlijk op zijn geweldige manier weergeven! Dringt dat eigenlijk nog door onze artistieke verbazing heen?
Heb er vorig jaar in Gent ‘ademloos’ naar gekeken !!
== Staat u ook weleens in een museum voor een wereldberoemd kunstwerk en denkt u bij uzelf: Waarom is nou juist dit kunstwerk zo bijzonder? == Heel herkenbaar.
Maar niet bij dit werk! Geweldig stuk. Maakt het door de verhalen er om heen nog intrigerender en fraaier dan het al is. Topstuk. Speciaal een keer naar Gent afgereisd om dit stuk te bewonderen.
Met veel plezier weer dit blog gelezen.
Thank youu for sharing this