Knappe David en Vergeten Goliath

Schilders zijn dol op David, ze tonen hem vroom, trots, vastberaden, zelfbewust, maar vooral naakt. Honderden jaren hebben kunstenaars zich proberen in te leven in zijn persoon op het moment dat hij Goliath versloeg. Vensters gaat op zoek naar Bijbelse verhalen in de kunst en vraagt zich af: Zijn die kunstenaars Goliath soms vergeten?

Iedere priester en iedere dominee kan je vertellen dat David een held was. Koning van Judah, Veroveraar van Jeruzalem, Beschermer van de Ark des Verbonds, maar toch vooral de overwinnaar van Goliath. In Samuel 1, vers 17 staat beschreven hoe David als jongeman in opdracht van koning Saul het opnam tegen de reusachtige strijder Goliath en daarmee de Filistijen versloeg. Maar wie dacht dat dit de reden was dat David een favoriet onderwerp was voor schilders en beeldhouwers zit er naast. Kunstenaars waren dol op David omdat hij jong en knap was en een ideale smoes om een mannelijk (half)naakt te maken.

Vooral in de beeldhouwkunst is David natuurlijk een favoriet onderwerp voor een mannelijke hunk op een sokkel. Michelangelo’s David is het beroemdst, maar in Florence maakten ook Donatello en Verrocchio versies van David. Hoewel David in deze beelden nog maar jongetje is, heeft hij toch de reus Goliath weten te verslaan zo blijkt uit het hoofd aan hun voeten. Zelf lijken de jongens niet erg onder de indruk van hun daad, zo blijkt uit hun dromerige blikken. Ik weet niet of ze zich beseffen dat ze zojuist de filistijnen hebben verslagen? Maar het lijkt erop dat ze in hun hoofd al met de avondmaaltijd bezig zijn of dromen van een mooie dame.

Goliath wordt in de beelden afgebeeld als een woeste ongeschoren figuur met baard, snor en nogal een treurige verslagen blik in de ogen. Het blijkt een succesvol recept, want als je op zoek gaat naar Goliathen binnen de beeldende kunst dan blijken ze er allemaal hetzelfde uit te zien!

Als je kijkt naar David, dan blijkt die er iedere keer weer anders uit te zien. Bij Dubasty is hij vooral trots dat hij Goliath heeft verslagen, bij Nicolas Poussin onaangeraakt, bijna verbaasd van wat hij gedaan heeft. Terwijl Caravaggio hem de ene keer medelijden laat hebben met Goliath en de andere keer met gepaste trots, maar bewust van zijn onderdanige positie ten opzichte van koning Saul, het hoofd laat presenteren. David ziet er ook iedere keer weer anders uit. Soms lijkt hij een jongen, soms een sterke man, soms is hij bruin, dan is hij weer blond. David is door de kunstenaars van alle kanten bekeken en afgebeeld.

Maar als we dan naar Goliath kijken, dan zien we iedere keer weer dat sullige gezicht met die donkerbruine baard en snor. Sommige kunstenaars vergeten Goliath zelfs helemaal. Neem nou het Michelangelo’s David, hierbij is Goliath überhaupt nergens te bekennen. Eigenlijk is dat zonde! Stel je nou eens voor dat in Florence op het Piazza della Signoria niet alleen een beeld van David had gestaan, maar ook nog een kolossale Goliath aan de andere kant van het plein. Iedereen zou de spanning voelen van de strijd tussen deze twee bijbelfiguren en het verhaal zou echt gaan leven.

Natuurlijk zou dat geen typetje van Goliath moeten zijn met een baard en een snor. Maar een figuur van vlees en bloed. Het moet voor Goliath immers ook moeilijk geweest zijn, die strijd met David. Je moet als gedoodverfde winnaar toch iedere keer je favorietenrol weer waarmaken. Bovendien rustte de druk van een heel volk op zijn schouders. Waarom heeft geen enkele kunstenaar zich aan het gevoelsleven van Goliath geweid?

Het wordt tijd dat een kunstenaar het leed van Goliath eens verder in beeld gaat brengen. Misschien niet op het Piazza della Signoria, maar in een mooi portret of op een schilderij van de strijd. Zo komt er misschien een eind aan de reeks van David-schilderijen die onderling inwisselbaar zijn. Natuurlijk, ze zijn mooi zoals ze zijn, maar na honderden jaren herhaling van dezelfde scene, wordt het tijd voor een nieuwe blik op de bijbel en een nieuwe blik op Goliath.

Vensters stelt zijn eigen kunstbijbel samen. De komende weken worden de zondagen zalig op het on-line kunstmagazine Vensters, met berichten die bekende bijbelverhalen onder de loep nemen. Wat kunnen we van de kunst leren? Is de kunst bijbelgetrouw? Of moet de kunst zelf de verhalen nog wat beter bekijken? Zondag is bijbel-dag op Vensters!