Goya: Meesteroverschilderaar
Vorige week maakte het Rijksmuseum bekend een nieuw portret van de hand van de Spaanse kunstschilder Francisco de Goya te hebben ontdekt in de eigen collectie. Een schilderij dat wij helaas niet kunnen zien, omdat het verborgen zit onder een ander werk. Goya heeft het doek overgeschilderd en opnieuw gebruikt voor het portret van Don Ramon Satue. Vensters onderzoekt de overschilderpraktijken van Goya en komt tot de conclusie dat de Spanjaard vaker zo handelde.
Door het gebruik van nieuwe scanningtechnieken waarbij ook kleuren kunnen worden geidentificeerd, kon men aantonen dat er een portret van een hoge Franse officier onder het portret Don Ramon veborgen zit. De Fransen hadden onder leiding van Napoleon Spanje veroverd en Napoleon had zijn broer in Spanje op de troon gezet. Sommige kunsthistorici denken in het portret van Goya inderdaad de broer van Napoleon te herkennen, vooral door het rode bandje om zijn nek. In ieder geval moet het een hoge geplaatste Franse pief zijn, zo is te zien aan de onderscheiding en de sjerp.
Het was tot nu toe onbekend dat Goya voor de Franse overheersers had gewerkt. Op zich ook wel pikant als je weet dat Goya de hofschilder was van de Spaanse koning en verschillende portretten heeft geschilderd van de Spaanse koninklijke familie voor en zelfs na de Franse overheersing. Hierin vinden we dan ook waarschijnlijk de reden dat het doek is overgeschilderd. Het kon uiterst compromiterend zijn voor Goya om dit doek in zijn bezit te hebben nadat de Fransen waren overwonnen. Het doek is mogelijk nooit betaald en om het bewijs te vernietigen heeft Goya het gewoon overgeschilderd. Een andere mogelijkheid is dat Goya in geldnood zat en dit oude doek heeft gebruikt omdat hij om een doek verlegen zat.
Feit is in ieder geval dat het huidige schilderij 10 jaar later is geschilderd dan het portret van de Franse officier en dat Goya het oor van de Franse officier behouden heeft in het nieuwe portret. Dit is ook de reden dat we nu zeker weten dat het oorspronkelijke schilderij ook van Goya is. Als dit van een ander was geweest had Goya het immers nooit behouden.
Goya schilderde wel vaker delen van zijn doek over. Een goed voorbeeld hiervan is het portet van de Hertog van Wellington, Arthur Wellesley. Ironisch genoeg is het juist deze officier die de Franse troepen versloeg bij Madrid. Goya schilderde het portret van Wellesley voordat hij de troepen van Napoleon had verslagen. Wellesley had toen een simpel rood officierenuniform aan. Maar na zijn overwinning werd de hertog overladen met overscheidingen en dus werd Goya gevraagd het portret te verbeteren. Er werden rose en blauwe sjerpen toegevoegd, talloze medailles en onderscheidingen en de oorspronkelijke verf werd weggewerkt. Goya was dus een meester in het ‘retoucheren’ van oudere verflagen, ook als ze jaren eerder geschilderd waren.
Het portret van de Hertog van Wellington is overigens tegenwoordig te zien in het National Gallery in Londen, waar het doek vooral beroemd werd omdat het 19 dagen nadat het voor het eerst werd opgehangen, werd gestolen. In de James Bond film Dr. No wordt gerefereerd aan deze roof die plaatsvond in 1961 als sean Connery in het hoofdkwartier van de criminelen het portret van Goya tegenkomt. De makers doen het publiek geloven dat het schilderij op bestelling zou zijn gestolen, een veelgeloofde aanname bij diefstal van beroemde werken, waar zelden bewijs voor is. Het doek werd overigens in 1965 weer teruggevonden is nu weer te zien in Londen. Het portret van Don Ramon Satue is tijdens de sluiting van het Rijksmuseum te zien in het Museum Boijmans van Beuningen.
