Canon van de Moderne Kunst: Egon Schiele

Canon van de Moderne Kunst – Venster 8
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 8: die Umarmung van Egon Schiele.

Kunstwerken die onder de vlag van de Secession werd gemaakt in het Wenen van rond 1900, zijn altijd expressief, overdadig en indrukwekkend. Eerder bespraken we al het werk van Gustav Klimt (Venster 1) waarin goud en felle kleuren gebruikt werden voor symbolistische motieven. Vandaag aandacht voor een leerling van Klimt die werkte met een ingetogener pallet maar door heftige onderwerpen en sterke composities minstens net zo indrukwekkend is, Egon Schiele.

Schiele’s werk gaat over sex, de dood of mensen (portretten), vaak in combinatie. Door zijn ongegeneerde en groteske composities in combinatie met deze onderwerpen, weet Schiele zijn toeschouwers te shockeren en te emotioneren. In 1917, een jaar voor zijn dood, schilderde Schiele ‘Die Umarmung’, een doek waarop dit goed naar voren komt. Het werk toont een man en een vrouw die in een heftige omstrengeling op een wit deken liggen. De compositie is extra dramatisch door het gebruik van diagonaal en het spel tussen lichte en donkere hoeken op de achtergrond. Het portret van deze knuffel toont veel bloot, maar heeft ook een duidelijke emotionele onderlaag die uit de omarming blijkt. De omarming toont wanhoop, overgave, afkeer, lust en dat allemaal in een doek. Sommige kunsthistorici noemen het de 1e wereldoorlog in 1 werk. Opvallend is ook de gelijkwaardigheid van man en vrouw op het doek. Het doek laat veel ruimte voor een eigen interpretatie van de situatie en is daardoor erg sterk

Egon Schiele werd in 1890 geboren in Tulln aan de Donau en verloor op 15-jarige leeftijd zijn vader aan de syfillis. Met zijn moeder had hij altijd een moeilijke relatie gehad, dus vertrok hij in 1906 naar Wenen om te studeren aan de academie voor beeldende kunst. In Wenen leerde hij ook Gustave Klimt kennen die zou uitgroeien tot zijn leermeester en een groot stijlvoorbeeld was. Schiele’s werk was erotisch, grotesk en rauw en bracht hem al snel faam binnen de Weense kunstwereld. Hij exposeerde op tentoonstellingen van de Wiener Werkstatte waar hij tussen andere Secession kunstenaars hing, maar bracht ook werk naar exposities van het expressionisme. Hierdoor werd Schiele’s werk ook buiten Wenen bekend.

In de 1e wereld oorlog ging Egon Schiele verplicht in dienst. Maar doordat hij een kantoorfunctie kreeg, kon hij toch gewoon doorwerken al was zijn productie lager dan voor de oorlog. Schiele had een relatie met een van zijn modellen, Valerie Neutzel (Wally), maar zou in 1915 trouwen met Edith Harms ondanks protesten van haar familie. Schiele schilderde en tekende Edith meerdere malen. In 1918 overleed Edith zwanger aan de Spaanse griep, een epidemie die over heel Europa trok. Egon Schiele volgde 3 dagen later en overleed op 28 jarige leeftijd. Hij liet een bescheiden maar overweldigend oeuvre na dat tot op de dag van vandaag zeer gewaardeerd is.

Het indrukwekkendste werk van Egon Schiele dat in Nederland te zien is, hangt in het Gemeentemuseum in Den Haag. Hier hangt namelijk een portret van Edith Harms. Ook het Stedelijk Museum bezit werk van Schiele.  In het buitenland zijn de werken van Egon Schiele onder meer te zien in Wenen (Leopold Museum, Galerie Belvedere) en New York (Museum of Modern Art). Musea die zijn naam dragen, zijn te vinden in Český Krumlov (Tsjechië) en Tulln (Oostenrijk). Die Umarmung hangt in het Belvedere paleis in Wenen.