Vanaf komende week staat het Vensters blog 50 weken lang in het teken van de Canon van Moderne Kunst; het overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. Iedere week wordt er op dinsdag een nieuw venster toegevoegd aan de Canon opdat er een totaaloverzicht ontstaat van de ontwikkeling van de Modern Kunst. 50 schilderijen, beelden en foto’s van 50 verschillende artiesten die grofweg in de periode 1900-1960 gemaakt zijn.  Om de keuze voor de 50 werken toe te lichten stelt Vensters zich de vraag: Wat is Moderne Kunst?

Wat is moderne kunst?
Sommige kunsthistorici gaan helemaal terug naar 1863 en noemen Manet de eerste modernist, terwijl anderen de Desmoisseles van Avignon van Picasso uit 1907 als beginpunt aanmerken.  Hoewel dit een totaal verschil van perceptie van moderne kunst lijkt, bestaan er wel overeenkomsten in de definities van Moderne kunst die gehanteerd worden. De consensus is dat moderne kunst de periode aan het begin van de 20e eeuw bestrijkt waarin schilders experimentele werken maakten die loskwamen uit bestaande tradities. Omdat dit een vage definitie is van Moderne Kunst, is het moeilijk op basis hiervan een Canon samen te stellen. Daarom probeer ik nog wat verder na te denken over het begrip Moderne Kunst.

Moderne Kunst is in mijn ogen meer dan alleen ‘experimentele kunst’. Moderne Kunst is een nieuwe beschrijving van de werkelijkheid of misschien juist het loskomen hiervan. Waar schilders eeuwenlang hun best deden om de werkelijkheid zo goed mogelijk af te beelden, is modern kunst juist bezig zijn eigen werkelijkheid te creëren.

Abstractie
Abstractie is hierin het beste voorbeeld. Vanaf de cubisten is er een geleidelijke ontwikkeling naar steeds meer abstractie tot aan het abstract expressionisme en de geometrische abstractie van de jaren 50. Het is een graduele transitie waarin de werkelijkheid wordt onderzocht en omgezet i steeds simpelere vormen net zolang tot de kunst zijn eigen werkelijkheid vormt.

Kijk naar het verschil tussen Mondriaan en Pollock. Beide kunstenaars maken abstracte kunst, maar er ligt een totaal ander denkbeeld aan ten grondslag. Mondriaan zette de werkelijkheid om in abstracte vormen, zo maakte hij van een stadsplattegrond van New York een abstract schilderij. Pollocks werk is niet geïnspireerd op de wereld om hem heen, maar ontstaat in een opwelling op basis van een idee dat hij heeft. Hierdoor krijgt het werk pas een waarde, een werkelijkheid als het af is.

Figuratieve Kunst
Ook binnen de figuratieve kunst aan het begin van de 20e eeuw is deze nieuwe blik op de werkelijkheid een feit. Kunst wordt een onderzoek naar onze zintuigen en het effect van de afzonderlijke elementen in onze perceptie. Picasso en Braque vervormen objecten in het kubisme, maar nog steeds kunnen we ze herkennen. De Duitse expressionisten spelen met kleur en het effect dat dit heeft op onze emotie. Terwijl de futuristen onze perceptie van beweging onderzoeken. Deze nieuwe blik op de werkelijkheid komt tot een hoogtepunt tijdens het surrealisme, als kunstenaars al deze elementen gebruiken om ons voor de gek te houden.

Je zou Moderne Kunst dus een ontleding van de werkelijkheid kunnen noemen, een artistieke proeve waarin traditionele waarden als perspectief en compositie worden losgelaten. Een schilderij is niet langer het afbeelden van de wereld om ons heen maar juist een onderzoek naar die wereld of het beschrijven van een nieuwe werkelijkheid. De grondvesten van deze nieuwe blik op kunst werden gebouwd in de romantiek en later verder uitgewerkt in het impressionisme. Toch kunnen we deze stromingen moeilijk tot de moderne kunst rekenen, omdat ze nog teveel bezig zijn met het afbeelden van de werkelijkheid.

Canon
Daarom beginnen we onze Canon morgen met een schilderij van Paul Cezanne. Cezanne was de eerste schilder die het klassieke perspectief liet varen en met zijn kleurentheorie de werkelijkeheid op nieuw onderzocht. Over een jaar zullen we de Canon eindigen in met kunstenaars uit de jaren 50 van de vorige eeuw.  Met de opkomst van de Pop Art in de jaren 60 kwam er een einde aan de moderne kunst en begon de periode die we tegenwoordig hedendaagse kunst (contemporary art) noemen. De kunstwereld houdt zich sindsdien met nieuwe vragen bezig zoals ‘Wat is Kunst?’ en ‘Wat is de functie van kunst?’.

In de Canon worden 50 werken opgenomen van 50 verschillende kunstenaars uit de domeinen van de schilderkunst, beeldhouwkunst en fotografie. Het zijn werken uit verschillende stromingen die samen de ontwikkeling van de Moderne Kunst tonen. Ook werken die op het randje van onze definitie liggen, zullen worden getoond omdat juist deze werken goed aantonen waar de grenzen van de Moderne kunst liggen. Bij ieder werk zal worden aangegeven waarom het bijzonder is en wat het heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de moderne kunst.