Persefone in de Kunst

De Grieken en de Romeinen hadden voor iedere gebeurtenis een mooi verhaal over goden en helden. Nu de lente op het punt staat de beginnen, is het een mooi moment om het verhaal te vertellen van het ontstaan van de lente. Het verhaal van Persefone (lat: Proserpina) aan de hand van beelden en schilderijen.

Demeter (lat: Ceres), de zus van Zeus (lat: Jupiter), was de godin van de aarde en het voedsel wat de aarde voortbrengt (landbouw). Demeter had van Zeus een dochter, Persefone, die ze zoveel beschermde voor de boze buitenwereld en weg hield van de andere goden. Toch wist Demeter niet te voorkomen dat Hades (lat: Pluto), de god van onderwereld, verliefd op Persefone werd.

Daarom besluit hij op een dag Persefone te ontvoeren en mee te nemen naar de onderwereld. Demeter treurt vervolgens maanden lang om het verlies van haar dochter. Haar verdriet maakt de aarde koud en dor en vele mensen sterven van de honger. Hierdoor moet Zeus wel ingrijpen. Zeus dwingt Hades om Persefone terug te sturen naar moeder.

Maar dit blijkt niet te meer te kunnen omdat Persefone aan paar granaatappelpitten heeft gegeten in de onderwereld. Wie eenmaal in de onderwereld heeft gegeten, mag niet meer terug naar aarde. Hierop verzint Zeus een compromis. Ieder jaar zal Persefone voor iedere granaatappelpit een maand lang in de onderwereld verblijven, de rest van het jaar mag ze terug naar haar moeder.

De maanden dat Persefone bij Demeter is, schijnt op aarde de zon en is de grond vruchtbaar. Het zijn de lente en de zomer. Maar als Persefone terug naar Hades moet, wordt Demeter weer verdrietig en is het herfst en winter op aarde. Zo verklaarde de Grieken en later ook de Romeinen de seizoenen. Deze mythe zorgt er ook voor dat Demeter ook wel de godin van de seizoenen wordt genoemd.

In de kunstgeschiedenis is Persefone talloze malen uitgebeeld. In dit artikel zijn slechts enkele van de werken te zien. De meest beroemde afbeelding van Persefone is misschien wel het schilderij van Rossetti, waarop ze te zien is met een granaatappel in haar hand. Ze is in de onderwereld op dit schilderij, maar op de achtergrond is het licht van de aarde te zien. De wijze waarop haar ene hand de andere tegenhoudt, duidt op de strijd tussen de onderwereld en de aarde.

Een ander wereldberoemd werk waarbij Persefone het onderwerp is, staat in de Galleria Borghese in Rome. Het gaat om een beeld van Bernini waarin de ontvoering van Persefone wordt afgebeeld. Hades heeft Persefone in zijn armen en ondanks haar tegenstribbelingen, kan ze niet van hem loskomen.

Het beeld is een van de hoogtepunten van Bernini’s oeuvre, vooral door de enorme expressie van beide karakters en de rijkdom aan details. Als je bijvoorbeeld inzoomt op de handen van Hades die het lichaam van Persefone omklemmen, is heel goed te zien hoe levensecht dit is uitgebeeld. Het detail van de indeukende huid is werkelijk prachtig uitgevoerd. Het is het soort detail dat het werk van Bernini zo geweldig maakt.

Andere kunstenaars kiezen er juist voor om het moment vast te leggen waarop Persefone terugkeert bij haar moeder, Demeter. Dit jaarlijks terugkerende moment is altijd feestelijk en markeert het begin van de lente.Op het schilderij van Leighton zien we Demeter en Persefone geflankeerd door Hermes (lat: Mercurius), de boodschapper van de god en de god voor de reizigers.

Maar mijn persoonlijke favoriet onder de Persefone kunst is een foto van fotografe Zaide Ben-Yusuf, die Persefone ook afbeelde met een appel in haar hand. Maar het bijzondere van de foto zit in het gordijn op de achtergrond dat lijkt over te lopen in de jurk. Het contrast tussen de bovenkant en de onderkant van de jurk is in deze afbeelding een metafoor voor de onderwereld en de aarde. Het is een foto uit 1899 die aantoont dat ook in de modernere kunst Persefone een onderwerp kan zijn.

Persefone is vandaag tevoorschijn gekomen in de kunst, laat de lente buiten nu maar volgen!