Vensters brengt dit weekend een bijzonder tweeluik. In ‘Portretten van een Leven’ twee hedendaagse kunstenaars die een indrukwekkende portrettenserie maakten. Vandaag in het eerste deel aandacht voor Bryan Charnley, een Engelse kunstenaar die leed aan schizofrenie en hier in zijn werk ook veel aandacht aan besteedde.
Charnley werd op zijn 20e gediagnosticeerd met schizofrenie, een ziekte waar hij zijn hele leven mee zou worstelen en die in zijn werk een steeds belangrijkere rol ging spelen. In de jaren 80 maakte hij bijvoorbeeld een uitgebreide serie met de naam ‘ bondaged heads’ waarin hij afbeelde wat er in zijn hoofd afspeelde. Het zijn drukke schilderijen waarin veel te zien is, zoals hij zijn leven ervaarde.
Het meest beroemd werd Charnley echter met een serie zelfportretten die hij op het eind van zijn leven schilderde. In de schilderijen zien we de ontwikkeling van zijn schizofrenie in 17 portretten als hij met zijn medicatie aan het stoeien is. Het is indrukwekkend om te zien hoe zijn gemoedsrust zich vertaalt in het beeld dat hij van zichzelf ziet.
Het eerste portret toont het meest levensechte beeld van Charnley. We zien een man met baard in een blauwe blouse die ons recht aankijkt met een berustende blik. Maar na dit eerste portret krijgt Charnley het moeilijker en zien we dagen dat hij zich niet op het schilderen kan concentreren (portret 4) en portretten waarin zijn gezicht in stukken uit elkaar valt (portret 5). De portretten worden in de loop der tijd steeds kleurrijker en het wordt steeds lastiger om de man die we zien op het eerste doek in de latere werken te herkennen.
De doeken krijgen nu steeds meer een surrealistische inslag en doen denken aan kunstenaars als Salvador Dali. Maar het moet ook wel een surrealitische ervaring zijn om te leven met schizofrenie. Persoonlijk heb ik me verbaasd over de vele verwijzingen die naar andere schilders worden gemaakt in het werk van Charnley. Het moet heel intens zijn geweest om te vechten met de drukte in zijn hoofd en zich te concentreren op het doek. Toch heeft hij de helderheid van geest gehad om te verwijzen naar onder meer Josef Albers en Vincent van Gogh.
Het onvermijdelijke einde van de serie zelfportretten werd bereikt in juli 1991. Met zelfportret 17 nog op de ezel pleegde Bryan Charnley zelfmoord. De 17 zelfportretten die hij in een periode van 4 maanden had gemaakt, waren zijn indrukwekkende erfenis. De doek werden in 1992 tentoongesteld in de National Portrait Gallery in Londen en zijn sindsdien te zien in Oxford. Wilt u alle doeken van deze serie zien, bekijk dan onderstaand filmpje of bezoek de website ter nagedachtenis aan Bryan Charnley.
Morgen op deze plek in het tweede deel van dit tweeluik aandacht voor Marte Roling en haar portrettenserie van Henk Jurriaans.
Pingback: Portret van een Leven – Marte Röling « Vensters