Kunst als Plaats

Kan je 36 tegels op de grond nog een sculptuur noemen? Carl Andre, de kunstenaar van bovenstaand geheel, deed dit in ieder geval wel en maakte in zijn carrière talloze ‘beelden’ volgens dit concept. Op bovenstaande afbeelding zien we een combinatie van 18 aluminium en 18 stalen tegels, die zorgvuldig tegen elkaar geplaatst zijn.

“What you see, is what you see”, zou een vriend van Andre, Frank Stella, zeggen. Geen ingewikkelde verwijzingen of dubbele lagen dus, alleen de primaire kijkervaring. Het spel dat ontstaat tussen het werk en de omgeving bepaalt de kunstervaring en juist daarom wordt de toeschouwer aangemoedigd het werk te betreden (al begrijpen sommige musea dat niet helemaal).

Er bestaat niet langer een ideale plaats om het werk te bekijken, de toeschouwer kiest zijn eigen kijkrichting. De slijtage en oxidatie zijn onderdeel van het werk, waardoor het zich blijft ontwikkelen in de loop der tijd.

red square van de russische constructivist malevitsch (links) en brancusi’s endless column (rechts)

Minimal art
Carl Andre werd net als veel andere minimalisten geïnspireerd door de Russische Constructivisten uit de jaren 20. Deze hebben voornamelijk schilderijen gemaakt en dit is eigenlijk niet vertaald naar de beeldhouwkunst die destijds in de greep was van het kubisme. Het is dan ook een wonder dat het nog tot de jaren 60 heeft geduurd voordat ze navolging kregen in de beeldhouwkunst door de minimalisten.

Persoonlijk werd Carl Andre bovendien erg beïnvloed door het werk van Constantin Brancusi. Brancusi maakte zowel figuratieve als abstracte werken en streefde hierin naar de kern van het beeld. Hij liet alles weg wat in zijn ogen overbodig was. Je zou hem dus als voorloper van het minimalisme kunnen zien.

Als we bijvoorbeeld kijken naar het in Roemenië geplaatste beeld ‘Endless column’ is de eenvoud van het werk van Brancusi te zien. De metershoge kolom is onderdeel van een herdenkingsmonument. Het simplistische en repetitieve van Brancusi’s werk, is terug te zien in het werk van Carl Andre.

walter de maria’s earth room in new york


plaats = kunst
Carl Andre heeft altijd verklaard dat hij geïnteresseerd was in beeldhouwkunst als plaats. In zijn werken met de tegels komt dit natuurlijk terug doordat hij eigenlijk alleen maar een vlak creëert. De plaatsing van zo’n vlak is dan ook een belangrijk onderdeel van de kunst. Dit zorgt voor een geheel nieuwe perceptie van de bezoeker die niet gewend is om naar de grond te kijken.

Dit idee van ‘plaats als kunst’ heeft na Carl Andre veel navolging gekregen. Je zou voorzichtig kunnen zeggen dat hij aan de basis staat van de hele ‘Land Art’ stroming, In deze stroming gaan kunstenaars ook op zoek naar de interactie tussen de plaats en het kunstobject. Ondanks dat dit vooral een stroming is die in de openlucht actief is, zijn er ook voorbeelden van Land Art in een interieur.

Zo ontwierp Walter de Maria een kamer die helemaal gevuld is met aarde, de zogenaamde ‘Earth Room’. Het landschap werd daarmee naar binnen gehaald. De originele versie van deze kamer bestaat niet meer, maar sinds 1980 is het concept opnieuw neergezet in een New Yorkse galerie waar het nog altijd zichtbaar is.

Kunst als plaats? Wat zegt u ervan?