Raphael en de Schrijvers

Voor een blik op de Renaissance kunst beklimmen we de berg Parnassus waar Apollo huist. We treffen hier de 9 muzen en talloze schrijvers uit verschillende tijden. Parnassus werd in 1510 door Raphael geschilderd op de muren van zijn bekende Stanze in het Vaticaan. Het is één van de vier grote fresco’s in de ‘Stanza della segnatura’ waar ook zijn wereldberoemde School van Athene te vinden valt.

Linksonder vinden we een groep dichters dat bestaat uit (vlnr) Alkaios, Corinna, Petrarca, Anacreon en Sappfo (zittend). Het groepje aan de rechterkant van het schilderij is wat minder goed gedocumenteerd. Er bestaan geen lijsten van Rafael (meer) waarop staat wie hij heeft afgebeeld. Er bestaan dus verschillende interpretaties, maar over het algemeen wordt aangenomen dat Horatius, Ovidius en Boccaccio hier tussen staan.

De Parnassus is een terugkerend thema in de schilderkunst. Zo maakte Mantegna al een versie in 1497, maar het is niet bekend of Raphael dit werk ooit gezien heeft. Mantegna heeft in zijn versie alleen goden en de muzen afgebeeld en geen schrijvers. Hij heeft in zijn werk wel de portretten van zijn opdrachtgevers verwerkt.

Raphael heeft met zijn versie van de Parnassus veel indruk gemaakt op andere kunstenaars. In algemene zin heeft Raphael samen met Michelangelo natuurlijk de aanzet gegeven voor het manierisme, maar daar zal ik nu verder niet op ingaan. Ik wil me specifiek richten op de inspiratie die dit specifieke werk heeft gehad op latere schilders.

Bij voorbeeld op Nicolas Poussin. Deze kunstenaar uit het Franse classicisme werd erg beïnvloed door de werken van Raphael. Hij heeft er in zijn versie van de Parnassus uit 1629 voor gekozen om naast Apollo en de muzen ook schrijvers af te beelden. De man in het blauw op de voorgrond wordt soms geïdentificeerd als Cavalier Marin.

Ook de neo-classicist Ingres maakte in 1824 een werk dat werd geïnspireerd op de Parnassus. Ondanks dat op dit schilderij niet de berg Parnassus is afgebeeld, maar Homerus op een troon is de opbouw precies hetzelfde. In het midden zit Homerus met aan zijn voeten de Ilias (in het oranje) en de Odyssee (in het groen) en hij wordt geëerd door grote schrijvers en kunstenaars uit allerlei tijden.

Zo treffen we links in het rood Dante met daarboven Vergilius. Naast Vergilius staat in zwart-witte kleren Rafael en linksonder vinden we Poussin die naar Homerus wijst. Rechtsonder zijn onder meer Molière (met masker), Le Tasse (met baard) en rechts daarnaast Shakespeare te zien. Ook dit werk is dus een ode aan de schrijverswereld.

Raphael’s Parnassus is te zien in de Vaticaanse Musea in Rome. De versie van Nicolas Poussin hangt in het Prado in het Madrid. De l’Apothéose de Homère van Ingres is onderdeel van het de collectie van het Louvre in Parijs.