100 jaar Futurisme: Hond aan de Lijn van Balla

Het is vandaag precies 100 jaar geleden dat in de Franse kant “le Figaro” het futuristisch manifest werd gepubliceerd door Marinetti. Dit artikel was het begin van een kunststroming die kort heeft geduurd maar hevig was. Als voorbeeld van deze voornamelijk Italiaanse beweging, kijk ik naar een schilderij van Giacomo Balla uit 1912, Dinamismo di un cane al guinzaglio.
De beweging van een vrouw, een hondje en de lijn die de beide verbindt is getoond door ze af te beelden op meerdere momenten kort na elkaar. Hierdoor zijn de voeten van de vrouw (minstens) zes keer weergegeven. Het is een techniek die door de futuristen vaker werd gebruikt om een beweging te tonen. Balla heeft op dezelfde manier een keer violist geschilderd.
Bij de voorbereiding van deze doeken is Balla dan ook geïnspireerd door fotografische studies waarbij beweging is vastgelegd. Binnen de futuristische beweging was namelijk ook fotograaf Anton Bragaglia actief die verschillende van dit soort werken heeft gemaakt. Balla moet als één van de leidende figuren binnen het futurisme dan ook bekend zijn geweest met het werk van Bragaglia.


Futurisme
Dynamiek, snelheid, energie en vooruitgang zijn enkele van de kernwoorden van het futuristisch manifest. Het futurisme kan dan ook gezien worden als een reactie op het statische en analytische van het kubisme. Er werd een hele nieuwe dimensie toegevoegd aan de schilderkunst, namelijk de tijd. Futuristen beelden vaak een beweging uit in hun werk.
De futuristen verheerlijken de technische vooruitgang en proberen in hun werk de schoonheid van de moderne wereld te tonen. Dat de technische vooruitgang ook een keerzijde had, bleek in de eerste wereld oorlog waarin technische middelen werden ingezet. Toen de oorlog eindigde in 1918 was het einde van de futuristen dan ook een feit. Al zijn er na 1918 nog wel enkele kunstenaars geweest die aan de futuristische idealen hebben vastgehouden.
In 1912 toen Balla zijn hond aan de lijn schilderde zat het futurisme echter nog in de beginfase. Het is een van de eerste werken die de dynamiek en snelheid van het futurisme toont. Minder opvallend is echter dat hij ook met de keuze van het onderwerp de vooruitgang probeert weer te geven. Honden als gezelschapsdier waren tot de 20e eeuw namelijk voorbehouden aan de aristocratie en aan het begin van de 20e eeuw begonnen huisdieren ook voor de burgerij bereikbaar te worden.

Invloed
De invloed op van het futurisme op andere 20e eeuwse kunststromingen is groot geweest. Als men bijvoorbeeld kijkt naar de invloed van de introductie van de 4e dimensie (tijd/beweging) op de ontwikkeling van de kunst, dan kom je al snel terecht bij de kinetische kunst. Deze stroming onderzocht de beweging in hun kunstwerken.
Zo ontwierp László Moholy-Nagy een zogenaamde Light-Space Modulator. Deze sculptuur bestaat uit lampen en spiegels en toont de beweging van verschillende kleuren licht. Door de constante beweging van het geheel, ontstaat er een interactie tussen het licht en de ruimte. Moholy-Nagy is één van de eerste die echt bewegende werken maakt en daarbij de dynamiek die we kennen van de futuristen een stap verder brengt.
Ook zou ik graag de abstract-expressionist Jackson Pollock willen noemen. In zijn werk toont hij het proces van de schilderkunst. In zijn doeken zie je de dynamiek van de bewegingen de hij heeft gemaakt om tot het doek te komen. Ook hij voegt dus ik deze vierde dimensie toe aan de schilderkunst.

Dinamismo di un cane al guinzaglio is te zien in de Albright-Knox Gallery in Buffalo. De hand van de Violist is onderdeel van een privé collectie in Londen en de foto ‘Change of Position’van Bragaglia is eigendom van het Metropolitan Museum of Art in New York. Een replica van de Light Space Modulator is te zien in het Van Abbe Museum te Eindhoven en Jackson Pollock’s Blue Poles hangt in de National Gallery of Australia in Canberra.
Weer een uitstekend blog over een kunststroming die mij nooit zo heeft aangesproken. maar ik laat me graag "bekeren".
Hoop op meer reacties + aanbevelingen
(zal nodig zijn, want in NL is het Carnaval en Voorjaarsvakantie).
Goed blog over de kunst van de twintigste eeuw.Reactie is geredigeerd
Ja, het Futurisme, dat vind ik dan ook wel weer mooi. Snel en soms ondoorzichtig.
De eerste afbeelding, het hondje en de begeleidster, doet mij zo denken aan de bekende schrijver Willem Kloos, die je wellicht zult kennen? Daar werd eens over geschreven wanneer hij met zijn vrouw ging wandelen, dat het leek of de vrouw als een hond op rolletjes naast hem liep. Dat, vanwege vrouw’s lange gewaad, waarbij benen noch voeten zichtbaar waren.
De naam Balla kende ik wel, maar ja, je weet, meneer Jeroen, dat sommige kennis af en toe verdwijnt in of uit het geheugen…
Eveneens is er een andere toepassing van de naam http://www.youtube.com/watch?v=bTF_URhbxTQ&feature=PlayList&p=1EE14523CE4A1F83&playnext=1&index=134 😉
Beste JB,
Mooi blog en interessant om te lezen.
Ook de andere blogs zijn mooi en zorgvuldig gemaakt.
groet
fijn om te lezen
groet
Als ik "kinetische kunst" lees, zie ik altijd direct de http://xy3.com/images/bar_MG_9532.jpg van Calder in Fundació Joan Miró voor me, hoewel het zeker 15 jaar geleden is dat ik daar voor het laatst was, dus dan moet het wel indruk gemaakt hebben.
Spreekt mij zeer aan
Lezenswaardig!
Jammer dat je, uit de schat van futuristische kunst, niet op Duchamp in gaat. Je kent zijn ‘trap’? 🙂
@ Theodorus, ik heb niet als doel iemand te bekeren hoor 😉 Ik probeer alleen de verscheidenheid en de invloed te laten zien.
@ Johan, de Balla uit je filmpje is inderdaad totaal anders 😉
@ 100 woorden, Ik heb de kwikfontein van Calder ook altijd een intrigerend werk gevonden. Ook voor mij is dat werk misschien wel het toppunt van de kinetische kunst, ik heb altijd veel minder gehad met de ‘mobiles’ van Calder.
@ Karl, leuk dat je Duchamp noemt! Ik heb hier wel over nagedacht, maar omdat hij nooit het futuristisch manifest heeft ondertekend en veel belangrijker is geweest voor de Dada en het surrealisme dan voor het futurisme, heb ik hem niet genoemd. Ik neem aan dat je met zijn ‘trap’, zijn naakt op de trap bedoelt waarin inderdaad een futuristische bewegingsdynamiek zit. Toch zitten in dat werk ook heel veel kubistische elementen en daarom werd het werk door de futuristen ook verworpen.
Ook de anderen bedankt voor hun reacties!Reactie is geredigeerd
Heel mooi, die tekkel met vrouwtje in beweging!