De opwinding was groot toen bij de aanleg van de Volkeraksluizen een houten beeldje uit de prehistorie werd teruggevonden. Het was een unieke vondst die teruggaat tot de tijd van jagers en verzamelaars. Waarom is dit beeldje door de vroegste bewoners van ons land gemaakt? De Canon van de Nederlandse Kunst begint bij het oudste kunstwerk van Nederland: het Mannetje van Willemstad!
Bij de aanleg van de Deltawerken werd in 1968 een houten beeldje gevonden bij Willemstad. Het eikenhoutje beeld was ongeveer 12,5 cm groot en werd gedateerd op ruim 7000 jaar oud. Hiermee is het Mannetje van Willemstad het oudste beeld van Nederland. Er zijn nog oudere voorwerpen teruggevonden, maar dit zijn geen beeldjes maar tekeningen op stenen en botten.
Jagers en Verzamelaars
Willemstad lag in de steentijd in een groot moerasgebied, dat het hele westen van Nederland omvatte. Mensen leefden hier van de jacht, de visserij en planten. Het moeras was rijk aan voedsel, maar onherbergzaam om in te wonen. De bewoners zochten daarom hogere gebieden op, zogenaamde donken, binnen het moeras. Juist deze moerasgrond heeft ervoor gezorgd dat het houten beeldje zo goed geconserveerd is gebleven.
Omdat het Mannetje van Willemstad werd gevonden tussen de resten van boomwortels van een grote boom, wordt gedacht dat het mogelijk een cultusplaats was. Het is bekend dat in deze tijd het water steeg en de jacht steeds moeilijker werd. De mensen werden afhankelijker van visserij. Het beeldje zou dan bijvoorbeeld een afbeelding kunnen zijn van de god van Jacht, of onderdeel geweest van een knots om te jagen. Maar het blijven allemaal interpretaties, het zou ook een simpele kinderspeeltje kunnen zijn.
Oudste kunstvoorwerpen
De oudste beeldjes ter wereld zijn 40.000 jaar geleden gemaakt, ten tijde van de laatste ijstijd. Hoewel het ijs Nederland niet bereikte, was Nederland destijds een bevroren toendra die onbewoonbaar was. Pas na het smelten van het ijs (± 12.000 v Chr), waarbij de Noordzee ontstond en Nederland werd gescheiden van Engeland, vestigden mensen zich in Nederland. De grote moerassen en de rivierdelta was rijk aan voedsel.
De oudste kunstvoorwerpen van Nederland zijn daarom ongeveer 10.000 jaar oud. Omdat koolstofdatering niet kan worden gebruikt op stenen, blijft de precieze ouderdom lastig te bepalen. De steen van Linne is vermoedelijk de oudste steen en bevat driehoeken en geometrische patronen. Latere stenen zoals de Danser van Wansum en de Venus van Mierlo tonen menselijke figuren. Waarschijnlijk waren het versieringen en werden de stenen gebruikt om vuurstenen te slijpen.
Keramiek
Rond 5000 v Chr ontstond in Limburg de eerste landbouw. De rijke gronden in dit gebied zorgde ervoor de bemesting niet nodig was. Mensen bleven nu langer op dezelfde plaats en gingen keramieken gebruiksvoorwerpen maken. Resten van de eerste boeren zijn juist teruggevonden in de hoger geleden Oostelijke delen van ons land.
In veel Nederlandse musea zijn archeologische vondsten te zien uit de prehistorie. Hoewel hier weinig kunstvoorwerpen tussenzitten, zijn de keramieken potten en schalen soms schitterend versierd. Ook de keramieken voorwerpen geven zo een beeld van de creativiteit van de prehistorische mens.
Meer artikelen uit de Canon van de Nederlandse kunst:
Karel van Mander: Schilder en schrijver die de Renaissance naar Haarlem bracht
Gebruikte Johannes Vermeer een camera obscura?
Johanna Koerten: Knipkunstenaar van Koningen
Godenpijler van Nijmegen: Sporen van de Romeinen in Nederland
Eva Besnyö haalt de kwetsbaren uit de schaduw
Jan Steen: Rasverteller en humorist!
Charlotte van Pallandt: Van Wilhelmina tot Beatrix
Gerard van Honthorst bracht Caravaggio naar de Nederlanden
Karel Appel: Kind voor altijd!
de Gebroeders Maris: Schilderen tussen de koeien
Nola Hatterman: Suriname in de spotlight
Modjesko en het nachtleven in het werk van Kees van Dongen
Meester van Elsloo: Wie was deze mysterieuze houtsnijder?
Was Pieter Bruegel de meester van het boerenleven?
