Wie waren de apostelen van Jezus?

Het is vandaag Witte Donderdag, de dag van het laatste avondmaal. Jezus en zijn 12 apostelen zaten samen aan de maaltijd op de dag voordat hij verraden en gekruisigd zou worden. Na de dood van Jezus speelden de apostelen een belangrijke rol in de verspreiding van het geloof. Wie waren zijn apostelen? Hoe kan je ze herkennen? Een overzicht van de trouwe volgers van Jezus!

Rond 1600 schilderde El Greco een beroemde serie van Jezus en zijn 12 apostelen. El Greco was een Griekse kunstenaar die vrijwel zijn hele leven in Spanje werkte. De serie werd zo populair dat zijn atelier uiteindelijke meerdere versies van de werken schilderde. De volledige series zijn onder meer te zien in Toledo, in Madrid en in Oviedo. Aan de hand van het werk van El Greco vertellen we vandaag de levensverhalen van de 12 apostelen.

Petrus

Petrus heette eigenlijk Simon, maar werd door Jezus de rots (grieks: petros) genoemd waarop hij zijn kerk zou bouwen. Inderdaad, was Petrus de apostel die na Jezus’ dood naar Rome trok om het christelijke geloof te verspreiden. Petrus wordt daarom gezien als de 1e paus en werd na zijn dood de hemelbewaarder. Daarom wordt hij in de kunst vaak afgebeeld met de sleutels van de hemelpoort. Ook wordt Petrus vaak geschilderd met een haan, als verwijzing naar de kruisgang van Jezus. Jezus voorspelde dat Petrus hem drie keer zou verraden nog voor de haan gekraaid had. Inderdaad, ontkende Petrus drie maal Jezus te kennen tijdens kruisgang. In het jaar 64 werd Petrus gedood in opdracht van keizer Nero door kruisiging. Omdat hij zich niet gelijk wilde stellen aan Jezus, liet Petrus zijn kruis onderste boven zetten.

Johannes

Johannes was één van de eerste volgers van Jezus. Hij was betrokken bij de wonderbaarlijke visvangst, de vermenigvuldiging van de broden en sliep in het Hof der Olijven toen Jezus met God sprak. Volgens een apocriefe bron werd Johannes ooit gedwongen een kelk met gif te drinken omdat hij weigerde andere goden te aanbidden. Toen hij de kelk zegende, kwam er een slang uit naar boven. Vaak wordt Johannes als apostel daarom afgebeeld met kelk en slang. Johannes is ook één van de vier schrijvers van het evangelie (naast Marcus, Lucas en Mattheus). Als hij als evangelist wordt geschilderd, heeft hij meestal een boek en een adelaar als symbool. Johannes verspreidde het christelijk geloof in het huidige Turkije. Hij werd daar verbannen naar het eiland Patmos en overleefde een onderdompeling in een kokende ketel. Uiteindelijk stierf hij op hoge leeftijd.

Jakobus de Meerdere

Jakobus was de oudere broer van Johannes (beide zoons van Zebedeus). Er wordt gedacht dat hij een opvliegend karakter had omdat Jezus hem zoon van de donder noemde. Jakobus was aanwezig bij de transfiguratie en in het Hof der Olijven. Na de dood verkondigde hij het evangelie van Jezus in Spanje. Hij keerde later terug naar Jeruzalem, waar hij op last van Herodes Agrippa werd onthoofd. Zo was hij de eerste apostel die de marteldood stierf. Na zijn dood werd zijn lichaam verscheept naar Spanje, waar hij werd begraven in Galicië. Op de plek is nu Santiago de Compostela verrezen. De pelgrimsroute naar Santiago is nu een van de meest beroemde ter wereld. Daarom wordt Jakobus vaak afgebeeld als met een pelgrimsstaf en een St. Jakobsschelp.

Andreas

Andreas was de jongere broer van Simon Petrus en was oorspronkelijk een volger van Johannes de Doper. Voordat hij zich bij Jezus aansloot was hij visser. Zijn naam wordt daarom vaak genoemd bij de wonderen die met visserij te maken hebben zoals de wonderbaarlijke visvangst en de vermenigvuldiging van de vissen en broden. Hij wordt in de evangelieën steevast bij de eerste vier apostelen genoemd (met Petrus, Johannes en Jakobus). Mogelijk predikte Andreas na Jezus’ dood in Griekenland. Volgens lokale verhalen kwam hij rond het jaar 60 hier aan zijn einde door kruisiging aan een X-kruis. Met dit kruis wordt hij vaak afgebeeld in schilderijen.

Filippus

Ook Filippus werd apostel van Jezus nadat hij eerst een discipel van Johannes de Doper was geweest. Filippus wordt in de bijbel meerdere malen expliciet genoemd. De Grieken die Jezus wilden spreken, wenden zich eerst tot Filippus. Ook vroeg Jezus aan Filippus om voor meer voedsel te zorgen voordat hij overging tot de vermenigvuldiging van brood. Na de dood van Jezus predikte Filippus in Phrygië (het hedendaagse Turkije) en waarschijnlijk is hij hier een marteldood gestorven door steniging en kruisiging. Daarom wordt hij ook vaak afgebeeld een kruis in een T-vorm.

Bartholomeus

Bartholomeus leerde Jezus kennen via Filippus. Over zijn tijd bij Jezus staat in de bijbel weinig beschreven. De meeste verhalen over zijn leven gingen over zijn tijd na Jezus’ dood. Waarschijnlijk heeft hij gepredikt in India, waar hij demonen en andere afgoden overwon. Hij bekeerde Polemius, de koning van de streek nadat hij zijn dochter genezen had. Maar door zijn invloed op de koning riep hij afgunst over zich af. Hij werd uiteindelijk opgepakt door de broer van koning Polemius en levend gevild en gekruisigd. In afbeeldingen wordt hij daarom vaak getoond met een mes, dat verwijst naar het villen.

Mattheus

Mattheus werkte als belastingontvanger voor de Romeinen, toen hij door Jezus geroepen werd. Hij wordt daarom gezien als beschermheilige van belastinginners, boekhouders en accountants. Naast Johannes is hij de tweede apostel die het leven va Jezus beschreef in een evangelie. Zijn evangelie is het meest gericht op de beschrijving van de afkomst van Jezus. Mattheus wordt in het evangelie van Lucas en Marcus ook wel Levi genoemd. Mattheus wordt vaak afgebeeld met een boek en met een engel, die hem inspireerde om het evangelie te schrijven. Na de dood van Jezus reisde hij waarschijnlijk door Syrië, maar zijn marteldood was volgens apocriefe geschriften in Ethiopië.

Thomas

Thomas is het meest bekend van het Bijbelverhaal waarin hij niet geloofd dat Jezus is herrezen als de andere apostelen hem dat vertellen. Hij wil met zijn vingers de wonden voelen voordat hij de wederopstanding gelooft. Vrijwel alle schilderijen van Thomas refereren naar deze gebeurtenis. Thomas werd discipel van Jezus, toen deze op weg was naar de opwekking van Lazarus en verder is er weinig over het leven van Thomas bekend. Volgens legendes is hij in India gestorven. In de kunst wordt hij vaak afgebeeld met een winkelhaak als symbool voor vakmanschap.

Jakobus de mindere

Volgens sommige geschriften is Jakobus de mindere ‘de broer van Jezus’. Al is er veel discussie of dit moet worden opgevat als een letterlijke broer van Jezus, of dat dit slechts figuurlijk is. Jakobus wordt nauwelijks genoemd in de bijbel. Volgens apocriefe bronnen is Jacobus de opvolger van Petrus als hoofd van de kerkgemeenschap in Jeruzalem, nadat Petrus naar Rome vertrekt. Hij vindt uiteindelijk mogelijk de marteldood door kruisiging tijdens een van reizen als prediker in Egypte. Jakobus de mindere wordt zo als een belangrijke verspreider van het geloof gezien.

Thaddeus

Judas Thaddeus wordt door Lucas en Johannes Judas genoemd, terwijl Marcus en Mattheus hem beschrijven als Thaddeus. Duidelijk is dat hij in ieder geval een andere persoon is dan Judas Iskariot, de verrader van Jezus. Thaddeus wordt soms ook genoemd als broer van Jezus, net als Jakobus de mindere en Simon. Over zijn leven is weinig bekend. Hij predikte het evangelie na de dood van Jezus in onder meer Syrië en Perzië en werd waarschijnlijk vermoord met een bijl. Daarom wordt Thaddeus in de kunst meestal afgebeeld met een bijl als verwijzing naar zijn marteldood.

Simon

Simon kwam uit Kana en wordt daarom vaak Simon de Kananiet genoemd om hem te onderscheiden van Simon Petrus. Hij wordt in de Bijbel nauwelijks beschreven, maar volgens andere bronnen is hij mogelijk een broer van Thaddeus, Jakobus de mindere en Jezus. Al wordt in de huidige katholieke leer niet geaccepteerd dat Jezus broers zou hebben gehad. Ook over zijn leven na de dood van Jezus is veel onduidelijkheid. Mogelijk was hij de opvolger van Jakobus de mindere als bisschop van Jeruzalem. Maar het is ook mogelijk dat hij door Egypte en Libië is gereisd. Simon wordt vaak afgebeeld met een zaag, omdat hij volgens een legende na zijn marteldood in stukken werd gezaagd.

Judas

In de oorspronkelijke lijst van 12 apostelen wordt Judas Iskariot meestal als laatste genoemd. Judas verraadde Jezus voor de prijs van 30 zilveren munten. Hij kust Jezus op de wang zodat de soldaten wisten wie Jezus was. Deze Judas-kus is vaak afgebeeld in de schilderkunst. Ook wordt Judas vaak afgebeeld met een zakje muntjes. Judas speelt in het evangelie de rol van verrader en is daarom als enige apostel geen heilige. Volgens Mattheus krijgt hij spijt van zijn daad en brengt hij de munten terug, voordat hij zelfmoord pleegt door zichzelf op te hangen. In veel apostel-cycli is Judas niet afgebeeld (zo ook in de schilderijenserie van El Greco). Zijn plaats wordt dan ingenomen door Mattias, op in sommige series door Paulus.