In de jaren 30 maakte de wereld een grote economische crisis mee. De beurzen in Amerika crashten en de wereldhandel kwam grotendeels tot stilstand. De Royal Academy of Arts in Londen toont dit voorjaar de kunstwerken, die in deze tijd gemaakt werden. Wat kunnen we leren van de Amerikaanse kunst van de jaren 30 met het oog op de Nederlandse verkiezingen van woensdag?
Nederland gaat deze week naar de stembus en politieke partijen proberen ons te overtuigen op hen te stemmen. Lijsttrekkers wijzen ons op de problemen van Nederland: bankencrisis, vluchtelingencrisis, zorgcrisis, terrorisme. Na de jaren 90 waarin de economische groei niet op kon, is ons land nu herstellende van economische crisis met hoge werkloosheid en een versobering van de verzorgingsstaat. Veel mensen zijn bezorgd over de staat van het land.
Kunst in de jaren 30
Ook Amerika zat in de jaren 30 in een grote crisis. De beurzen waren gecrasht, bedrijven gingen failliet, oogsten mislukten en talloze mensen kwamen zonder werk te zitten. Veel gezinnen zagen geen andere mogelijkheid dan hun hele bezit op oude vrachtwagens te laden en naar betere gebieden te trekken op zoek naar werk. John Steinbeck beschreef dit geweldig in zijn romans ‘Grapes of Wrath’ en ‘Of Mice and Men’. Het is deze uitzichtloze armoede en wanhoop van mensen, die ook te zien is in Londen.
De Royal Academy of Arts kijkt dit voorjaar terug op de Grote Depressie aan de hand van de Amerikaanse realistische kunst. Thomas Hart Benton toont het platteland van Georgia, waar in volle zon katoenplukkers op het land aan het werk zijn. Een vrouw geeft een andere vrouw wat water, maar de houding verraadt dat water het werk niet kan verlichtten. Iedereen heeft het hoofd gebogen op dit schilderij, zelfs het paard in de achtergrond gaat bijna door zijn hoeven. Het Amerika van de jaren 30 is zijn zelfvertrouwen kwijt.
Edward Hopper en Grant Wood
Tientallen jaren had Amerika alleen vooruitgang gekend en leek de VS het land van onbegrensde mogelijkheden. ‘The American Dream’ kwam bijna voor iedereen uit. De plotselinge recessie van de jaren 30 maakte de Amerikanen onzeker en bang voor de toekomst. In Londen zien we dit goed in de schilderijen van Edward Hopper. Mensen in het werk van Hopper zijn eenzaam en lijken in een uitzichtloze situatie te zitten. In ‘New York Movie’ vluchten de Amerikaanse burgers naar het theater om een mooiere wereld te zien, maar zelfs daar zijn ze eenzaam .
Een andere groep kunstenaars grijpt terug naar het Amerika van het verleden. Schilders als Grant Wood en Thomas Hart Benton laten het mooie landelijke Amerika zien, dat door de industrialisering verloren was gegaan. De schilderijen tonen de traditionele Amerikaanse waarden, zoals het boerenechtpaar in Wood’s American Gothic. Dit beroemde werk is dankzij de tentoonstelling voor het eerst buiten de VS te zien. De schilderijen van de Amerikaanse regionalisten tonen een Amerika, dat arm en traditioneel is. Maar de werken ademen ook nationalistische trots en vertrouwen van een Amerika uit het verleden.
Amerika en Nederland
Het is precies deze hang naar traditionele waarden en sterke nationalistische tendensen, die ook in het Nederland van nu weer naar boven komen. Wilders wil de grenzen dicht, Buma stelt voor het Wilhelmus te zingen in de klas en Roemer wil de macht weer in eigen hand nemen. Je kan je afvragen of het Amerika van de jaren 30 vergelijkbaar is met het Nederland van nu. Waarschijnlijk was de economische crisis toen veel erger. Toch voelt het beeld van het een nationalistisch land en een hang naar tradities akelig bekend.
The Royal Academy of Arts en het Musée de l’Orangerie hebben zo een tentoonstelling georganiseerd, die ten tijden van Trump, Brexit en Front National zeer actueel is. In moeilijke tijden putten mensen kracht uit het verleden en dit is goed te zien in de Amerikaanse kunst van de jaren 30. Het mooie landelijke Amerika van voor de industrialisatie is een idyllische plek. Toch geeft de tentoonstelling op het eind ook een waarschuwing. Philip Guston toont een bombardement dat in 1936 werd uitgevoerd door de Spaanse nationalisten, maar dat in bredere zin kan worden gezien als een schilderij over de gevolgen van geweld. Laten we in een tijd van oplopende spanningen niet het pad van de jaren 30 kiezen.
America after the Fall: Painting in the 1930s
Royal Academy of Arts, Londen
t/m 4 juni 2017
Deze tentoonstelling was eerder te zien in het Musée de l’Orangerie in Parijs.
Tentoonstellingen in 2017:
Robert Rauschenberg (Tate Modern, Londen) – Renaissance aan het hof (Rijksmuseum Twenthe, Enschede) – Surrealisme (Boijmans, Rotterdam) – Henri Cartier Bresson (Fotomuseum, Rotterdam) – Op Art (Stedelijk, Schiedam) – Amerika in de jaren 30 (Royal Academy, Londen) – Hyperrealisme (Kunsthal, Rotterdam) – Otto Dix (K20, Düsseldorf) – Primaire kleuren (Kunsthal Kade, Amersfoort) – Jean Arp (Kröller-Müller, Otterlo) – Piet Mondriaan (Gemeentemuseum, Den Haag) – Maarten Luther (Catharijneconvent, Utrecht) – Hollandse meesters (Hermitage, Amsterdam) – Jan Maelwael (Rijksmuseum, Amsterdam) – Johan Barthold Jongkind (Dordrechts Museum) – Edouard Manet (Wuppertal) – Tintoretto (Wallraf-Richartz, Keulen) – Romantiek (Groninger Museum) – American Dream (Drents, Assen) – Paul Gauguin (Grand Palais, Parijs)
Ik mis Grandma Moses en andere primitieven