Hans Memling schilderde de lijdensweg van Jezus Christus. Als een stripverhaal toont hij in 23 kleine taferelen de laatste week uit het leven van Jezus. De intocht in Jeruzalem, het Laatste Avondmaal, de Kruisiging en de Wederopstanding komen zo samen in één schilderij. Herken jij alle gebeurtenissen in de kruisweg op dit grote paneel?
Hans Memling maakt ‘Scenes uit de Passie van Christus’ hoogstwaarschijnlijk voor een kapel in de St Jacobskerk van Brugge. Het schilderij werd gemaakt in opdracht van de Italiaanse bankier Tommaso Portinari. Pomitnari woonde destijds in Brugge en staat afgebeeld in de linkerbenedenhoek. Zijn vrouw Maria Baroncelli staat rechtsonder.
Intocht van Jezus in Jeruzalem
Het werk is uniek omdat het in 23 taferelen de gehele Passie-cyclus van Jezus Christus toont, van de intocht in Jeruzalem tot de verschijningen na zijn wederopstanding. De cyclus begint vanaf linksboven met de intocht van Jezus in Jeruzalem. We herkennen Jezus op zijn ezel, terwijl mensen (palm)takken van de bomen trekken om hem toe te wuiven.
Daarna trekt Jezus Jeruzalem in. De stad ziet eruit als een Europees Middeleeuws stadje met ommuring. Het is duidelijk dat Memling zelf nooit in Jeruzalem is geweest, want het landschap op de achtergrond lijkt eerder Duits. Eenmaal binnen de stadsmuren herkennen we de Tempelreiniging, waarin Jezus handelaren wegjaagt uit de tempel. Hij probeert zo het huis van God te herstellen als plek voor gebed. Terwijl hij dit doet, zien we links hiervoor het verraad van Judas. Judas praat met de soldaten die Jezus later gevangen zullen nemen.
Nog verder naar links op het schilderij is het volgende tafereel te zien: het Laatste Avondmaal. Jezus zit centraal aan een tafel met de apostelen, die vanwege de kleine afmetingen niet allemaal te zien zijn. Na het Laatste Avondmaal gaat Jezus naar de olijfberg waar hij bidt tot God, terwijl de apostelen in slaap zijn gevallen. We herkennen dit tafereel helemaal linksonder op het paneel. Vlak ernaast is de volgende scene te zien, waarin Jezus wordt opgepakt. Judas geeft hem een kus, dat als herkenningsteken dient voor de soldaten.
Laatste Avondmaal
Omringd door zijn geëmotioneerde apostelen, wordt Jezus vervolgens opgepakt en voor Pontius Pilatus gebracht. Pilatus was de lokale machthebber die Jezus ter dood zou veroordelen onder druk van de Joodse leiders. Jezus noemde zich koning der Joden en dit werd gezien als belediging van de keizer. De scene met Pilatus is binnen de stadsmuren te zien, centraal op het schilderij.
Voordat Jezus ter dood werd gebracht vond een hele reeks van mishandelingen en beledigingen plaats die uitgebreid worden beschreven in de Bijbel. Dit vormt het begin van de reeks gebeurtenissen op Goede Vrijdag die door Memling zijn vastgelegd op het paneel. Zo zien we binnen de stadsmuren van Jeruzalem hoe Christus wordt gegeseld terwijl hij zit vastgebonden aan een pilaar (de Flagellatie). Daarna wordt Jezus gekroond als ‘koning der Joden’ met een doornenkroon en bespot door het volk. Jezus wordt door het volk veroordeeld en zijn goddelijkheid wordt in twijfel gebracht. Deze scene staat bekend als ‘Ecce Homo’ (Bekijk de Mens).
Kruisweg
Na deze publiekelijke terechtstelling begint het laatste stuk van de lijdensweg van Christus. Hij moet zijn eigen kruis op de rug dragen vanuit de stad naar de grafheuvel buiten de stadsmuren. Deze kruisweg vormt een centrale afbeelding rechtsonder aan het schilderij. De stoet is lang en lijdt uiteindelijk naar de Golgotha heuvel helemaal boven aan het paneel.
Jezus wordt hier aan het kruis genageld en uiteindelijk samen met twee misdadigers gekruisigd. Het tafereel van de kruisiging is de bovenste scene op het paneel. Hans Memling schilderde onder aan het kruis een man (Petrus?) en drie vrouwen. Dit zijn de drie maria’s die genoemd worden in het evangelie van Johannes: Maria, de moeder van Jezus (in het blauw), Maria Magdalena en Maria, de zus van de moeder van Jezus.
Wederopstanding
Het vervolg van het passie-verhaal staat afgebeeld aan de rechterkant van het schilderij. Het lichaam van Jezus wordt hier in een afgesloten graf gelegd. Twee dagen later, met Pasen, staat Jezus op uit de dood. Op het schilderij van Hans Memling zien we hem nu in het rood, omringd door slapende bewakers. In de rest van de scenes blijft Jezus deze rode kleding aanhouden.
We zien op het schilderij meerdere verschijning van Jezus afgebeeld, waarbij de verschijning aan Maria Magdelena het belangrijkst is. Deze scene wordt ook wel ‘Noli me tangere‘ genoemd, naar de woorden die Jezus uitsprak tijdens deze ontmoeting. ‘Noli me tangere’ betekent ‘Raak me niet aan’ in het Latijn. Hans Memling heeft met zijn Passie-cyclus het Paasverhaal op een unieke manier samengebracht in één schilderij.
Volg de Kunstbijbel!
Kerkelijk jaar: Geboorte van Jezus (25 december) – de Kindermoord in Bethlehem (28 december) – de Besnijdenis van Jezus (3 januari) – Driekoningen (6 januari) – de Doop van Jezus (zondag na Drie Koningen) – het Huwelijk te Kana (tweede zondag na Drie Koningen) – de Presentatie in de Tempel (2 februari) – de Vlucht naar Egypte (17 februari) – Wonderen van Jezus – Annunciatie (8 april) – Heilige Drie Eenheid (26 mei) – de Visitatie (31 mei) – Heilig Hart (7 juni) – Geboorte van Jezus de Doper (24 juni) – Herrijzenis van Lazarus (29 juli) – de Transfiguratie (6 augustus) – Maria-Hemelvaart (15 augustus) – Kroning van Maria (22 augustus) – Onthoofding van Johannes de Doper (29 augustus) – Geboorte van Maria (8 september) – Heilig Kruis (14 september) – Allerheiligen (1 november) – Allerzielen (2 november) – Presentatie van Maria in de Tempel (21 november) – Christus Koning (24 november) – Onbevlekte Ontvangenis (8 december)
Paascyclus: Palmpasen – de Tempelreiniging – het Laatste Avondmaal – Jezus op de Olijfberg – de Kruisweg – de Kruisiging – de Kruisafname – de Wederopstanding – Noli me tangere – de Ongelovige Thomas – Hemelvaart – Pinksteren
